Sztuka XX wieku – Neoplatycyzm

NEOPLASTYCYZM

• Neoplastycyzmwypowiedział się we wszystkich dziedzinach sztuki, a przedewszystkim w malarstwie, architekturze, projektowaniu wnętrz imebli.

Kompozycja z czerwonym, żółtym i błękitnym (1930)– P.Mondrian

• Tokwadratowa płaszczyzna podzielona czarnymi grubymi liniami,przecinającymi się pod kątem prostym, wyznaczającymi zarazempola dla czystych płaskich plam barwnych w kolorach podstawowych:czerwonym, błękitnym i żółtym, dopełnionych neutralnąszarością.

Willa w Utrechcie Schroedera– G.T.Rietveld

• Wrazwnętrzem została zaprojektowana w 1924 r.
• Jestto budynek oparty na swobodnym, niesymetrycznym planie, zbudowanym zcegły i drewna, pomyślny tak by jego forma współdziałała zprzestrzenią otaczającą oraz by wnętrze dało się dowolniearanżować za pomocą przesuwanych ścianek działowych.

• Przedstawicieleneoplastycyzmu poszukiwali w sztuce pierwiastków uniwersalnych,ponadczasowych, przedstawiali zasady bytu, nie zaś jego przejawy.
• Dziełoich życia ma sens filozoficzny i społeczny zarazem, gdyżostatecznym celem ich sztuki miało być pogodzenie sprzeczności ikonfliktów rodzących się ich zdaniem z nie potrzebnej iprzestarzałej demonstracji i indywidualizmu, subiektywizmu, wewszystkim ludzkim działaniu.
• Neoplastycyzmzwłaszcza w dziejach Mondriana byłby więc znalezieniemplastycznych symboli – odpowiedników, owych przeciwieństw,poziom występował jako symbol statyczności, pion – dynamiki,kąt prosty – dokładnej równowagi kontrastów; barwą żółtą– odpowiadająca linii pionowej – nazywano „promieniującą”;błękitną odpowiadająca linii poziomej – „opadającą”;czerwień symbolizowała kąt prosty.
• Wdziełach neoplastycznych oczywisty jest rygor, matematycznyporządek, ścisła reguła.
• Stosowanoczęsto złoty podział, tak w kompozycjach na płaszczyźnie jak iw architekturze.
• Artyścireprezentujący neoplastycyzm pragnęli zbliżyć sztukę do życia.
• Ważnew ich twórczości było projektowanie architektury i wnętrz, formużytkowych, pogodzenie sztuk z przemysłem.
• Zgodniez programowymi złożeniami dążyli do stworzenia w architekturzeformy uniwersalnej i pozbawionej cech indywidualnych, powstałej wwyniku ścisłych obliczeń, zgeometryzowanej.
• Projektyarchitektoniczne wg. założeń neoplastycyzmu:
  • studiumWilli Theo van Doesburga i Corvana Eesterena (1923),
  • plani szkic Willi z cegły Miesa van der Rohe (1923),
  • zrealizowanaWilla Schroedera w Utrechcie (1924).
• Budynekmieszkalny stał się zestawem prostokątnych płaszczyzn takusytuowanych by nie zamykały wymiernej i zamkniętej przestrzeni,lecz pozwalały na swobodny jej przepływ przez pomieszczenia i nakomunikowanie się wnętrza z otoczeniem.
• Planjest otwarty, niesymetryczny, swobodny.

Pieter Oudo /1890-1963/

• Jegodzieła:
  • OsiedleTusschendijken w Rotterdamie(1918-21),
  • Osiedlerobotnicze Hoek van Holland(1923),
  • OsiedleKiefhoek w Rotterdamie(1925 wzniecone 1930).
• Budowałjednopiętrowe bloki zawierające dwukondygnacyjne jednostkimieszkaniowe.
• Tensystem zapewniał możliwości typizacji, taniość materiału iwszelkich instalacji, a zarazem zapewniał mieszkańcom intymnośćprzestrzeni jednorodzinnego domku, tym bardziej, że przed każdymznajdował się ogródek.

• Neoplastycyzmma pewne cechy wspólne z secesją jej geometrycznym nurtem, zpostulatem odradzania rzemiosła, z dostrzeganiem możliwościpogodzenia sztuki z przemysłem, z dążeniem do autentyzmukonstrukcji i użytego materiału.
• Przeciwstawiasię stanowczo wszelkiej dekoracyjności, ozdobności, widzącpiękno w proporcjach, prostocie i funkcjonalności.
• Bezpośrednimbodźcem do powstania neoplastycyzmu był kubizm.
• Neoplastycyzmpowstał i rozwijał się w Holandii.
• Jegotwórca i głównym przedstawicielem i najbardziej konsekwentnymwyznawcą był Piet Mondrian, który od Schoenmakersa przyjął tąsamą nazwę doktryny.
• Kierunekma jednak nierozerwalne związki z pismem DeStijl,założonym i wydawanym przez Theo van Doesburga, pierwszego adeptaneoplastycyzmu.
• Wokółjego wydawcy skupiła się duża grupa artystów, którzy na stałelub na pewien czas, związali się z doktryną neoplastycyzmu, atakże ci, których poglądy van Doesburga uważał za awangardowe.
• Wgronie tym przeważali Holendrzy, ale była to jednak awangardamiędzynarodowa.
• Poprzezczłonków owego luźnego stowarzyszenia, które utworzyło sięwokół pisma, dzięki podróżą po Europie, jakie odbywali PietMondrian i Theo van Doesburg ze swymi odczytami, neoplastycyzmdotarł do wszystkich krajów i silnie oddziałał na całą sztukędwudziestolecia międzywojennego, a zwłaszcza w architekturze,wnętrza i wzornictwo przemysłowe.

Pieter Cornelis Mondrian /1872-1944/

• Urodziłsię w Amersfoort w Holandii.
• Ukończyłstudia nauczycielskie, lecz nie podjął pracy w tym zawodzie.
• Wstąpiłdo Akademii Sztuk Pięknych w Amsterdamie.
• Odbyłpodróże po Anglii, Belgii i Hiszpanii.
• Najważniejszejego dzieła odznaczają się bardzo dosłownym realizmem, potempaleta oczyszcza się, artysta stosuje technikę dywizjonizmu(LatarniaMorska w Westkapelle), w słynnej serii Wydm,znacznie uogólnia i upraszcza wygląd natury.
• Mondrianw 1911 r. wyjechał do Paryża, gdzie zainteresował się kubizmem igdzie nastąpił przełom w jego twórczości.
• SerięDrzew i pierwsze obrazy to dzieła studyjne, w kolejnych przewodziprzez coraz dalej idące uproszczenia formy i zatracenieprzedmiotowości do kompozycji całkowicie abstrakcyjnych, którejuż nawet nie kojarzą się z kształtami drzew.
• W1915 r. poznał van Doesburga, w tym samym roku powstało czasopismoDeStijl.
• Nalata wojny przypada seria nieprzedstawiających kompozycji Plusi minus.
• Zarazpo wojnie Mondrian powrócił do Paryża i odtąd aż do śmiercipozostał wierny doktrynie neoplastycyzmu – zerwał nawet z DeStijl gdy van Doesburg wprowadził do swych kompozycji skosy i łuki.
• Mondrianprowadził ciche i skromne życie, nie szukał rozgłosu i mimopowodzenia – bardzo mało wystawiał, niechętnie tez sprzedawał.
• PietMondrian wyjechał w 1940 do Nowego Jorku, gdzie pozostał, aż dośmierci ceniony i sławny.
• Dzieła:
  • NewYork City(1942),
  • BroadwayBoogie – Woogie(1942-43).

Christian Küpper – Theo van Doesburg /1883-1931/

• Interesowałsię z początku sztuką i literaturą, pisał sztuki, bajki iwiersze.
• Byłzałożycielem pisma DeStijli duszą zespołu artystów zgrupowanych wokół niego ipropagatorem idei neoplastycyzmu.
• Przykładyjego dzieł to dekoracja (już nieistniejąca) kliku sal kawiarniAubette w Strassburgu (1927), która świadczy o przeniesieniu ideineoplastycyzmu na grunt architektury.
• Malarstworeprezentują:
  • KompozycjaVI,
  • Kontrkompozycjaz lat 1924-25.
• Theovan Doesburg zajmował się również rzeźbą, zaprojektowałpomnik dla miasta Leeuwarden.

Georges Vantongerloo /1886-1915/

• Architekt,rzeźbiarz i malarz.
• Pięknowidział w ideologicznych proporcjach obliczonych matematycznie.
• Używałróżnych materiałów również metali i mas plastycznych.
• Dzieła:
  • Konstrukcjabrył wynikająca z elipsoidy (1926),
  • KompozycjaXV.

• TwórczośćMondriana i idee propagowane przez artystów DeStijlmiał olbrzymi i zasadniczy wpływ na ukształtowanie styludwudziestolecia miedzy wojennego.
• Artyściposzukiwali związków między malarstwem, architekturą, rzeźbą iinnymi dziedzinami sztuk, znajdowali zależności między sztuką imatematyką, sztuka i nauką.