Ruch klasyczno-romantyczny – Sztuka w Polsce

SZTUKA W POLSCE

UWAGI WSTĘPNE

• Ruchklasyczno-romantyczny w Polsce przypada dla kroju szczególnietragicznie.
• Słaberządy Stanisława Augusta nie umiały miały przeciwdziałaćupadkowi kraju zacofanego gospodarczo, pogrążonego w samowoli iwarcholstwa szlachty i ostatecznie sprzedanego przez magnaterię.
• Kulturapolska rozwijała się w warunkach politycznej niewoli, miała więcprzyjąć specjalne zadanie kształtowania narodowej świadomości,budzenia przekonań o prawie do wolności i uczucie miłości dowłasnej ziemi.
• Poostatnim rozbiorze Izabela Czartoryska założyła w Puławachmuzeum mające chronić przed rozproszeniem cenne pamiątki narodowei dzieła sztuki.
• Zasadnicząrolę w życiu narodu odegrała literatura romantyczna, jejprzedstawiciele:
  • A.Mickiewicz,
  • J.Słowacki,
  • Z.Krasiński,
  • C.K. Norwid.
• Walczylioni o Polskę swymi utworami a także o sztukę prawdziwie narodową.
• Sztukapierwszej połowy XIX w. pozostała w tyle z literaturą, brakowałowielkich indywidualności twórczych (poza Piotrem Michałowskim).
• Wokresie romantyzmu pojawiły się podstawowe wypowiedzi odnośnietematyki i symboliki narodowej, które istnieć będą do MłodejPolski:
  • sylwetkiwielkich, wodzów i bohaterów walki,
  • scenymartyrologii narodu,
  • ukazywanierepresji po klęsce powstań.
• Jeślichodzi o polska myśl filozoficzną to ruch oświeceniowy byłnajsilniejszy za czasów St. Augusta i miał powiązania zoświeceniem we Francji a jego przedstawicielami byli:
  • braciaŚniadowscy,
  • StanisławStaszyc,
  • HugoKołłątaj.
• Oryginalnymtworem była filozofia mesjanistyczna (Józef Hoene-Wroński, JózefGołuchowski)
• Jegowyznawcami byli Mickiewicz, Słowacki, Krasiński.
• Poglądymesjanistyczne związane były silnie z pragnieniem wyzwolenianarodowego, wierzono w przewodnictwo Słowian nad innymi narodami,które miało spełnić szczególne posłannictwo moralne w duchowymodrodzeniu świata.

SZTUKA

• Sztukędzieli się na dwa okresy:

• pierwszyto czasy oświecenia i trwania do trzeciego rozbioru wpływ włoskii francuski,
• drugito czasy wojen napoleońskich, Księstwa Warszawskiego, KrólestwaKongresowego i powstania listopadowego do powstania styczniowego.

• Wokresie pierwszym dwór Królewski był wybitnym ogniskiemkulturowym, który poza mecenasem króla, wypracowało podstawoweformy polskiego klasycyzmu.
• Królmarzył o stworzeniu narodowej szkoły malarstwa, rzeźby iarchitektury, zamierzenia te realizował poprzez sprowadzanie dokraju artystów z Włoch, Francji i Niemiec a polskich wysyłała nastypendia.

Zespół Łazienek/G. Merlini J. Ch. Kamsetzer

• Zespółten stanowi swobodne, malownicze powiązanie architektury, zielenii wody.
  

• PałacNa Wodzie– wypoczynkowa rezydencja króla, był inspirowany wersalskimPetit Trianom (elewacja południowa):

• odpółnocy występuje kolumnowy portyk, zwieńczony trójkątnymtympanonem,

• całośćzrytmizowana jest pilastrami o korynckich kapitelach,
• położeniesprawia, że odbicie w wodzie zmiękcza proste formyzwielokrotniające jest równocześnie.
• bryłajest kubiczna zbliżona do sześcianu, przy niewielkich rozmiarówwydaje się wdzięczna, lekka, elegancka.

• Wkrajobrazowym parku usytuowano liczne pałacyki i pawilony:

• BiałyDom,
• PałacykMyśliwski,
• Pomarańczarnie,
• Ermitaż,
• Amfiteatr,
• budynkidla straży, cieplarnie, nieistniejące już chińskiepomarańczarnie i Turecki Domek.

• WnętrzaZamkuWarszawskii Łazienekto rozwinięty klasycyzm, wystrój jest bogaty lecz zachowuje umiari dyskretność.
• Zdyscyplinowanepodziały ścian wespół z lekkimi motywami zdobniczymi to rokokoujęte w rygory klasycznego myślenia.
• Specyficznepołączenie suchych prostych linii i kształtów klasycyzmu zsubtelnością wytwornych ornamentów przeciwstawianie prostychpłaszczyzn partiom zabudowanym, nie chęć do przeładowanego,przepychu i pompatyczności to cechy stylu Stanisława Augusta.
• Architektura Merliniego ma pewne charakterystyczne cechy:

• rustyka,
• zewnętrzneschody,
• powierzchnieścian, urozmaicone są pilastrami,
• dwarodzaje portyków występujące za ze wnętrz oraz „wpuszczone wfasadę gmachu,
• kolistelub owalne kształty sal, zaokrąglone narożniki,
• stosowaniedekoracji malarskich, stiukowych, formrzeźbiarsko-architektonicznych w różnorodnych materiałach,
• sufityzdobione alegorycznymi malowidłami, kasetonami,
• stosowaniemotywów roślinnych (akant) groteskowych, girlandów z liścilaurowych, orłów,
• kolorystykajest jasna pogodna.
• Merlinizaszczepił na naszym gruncie czyste formy klasycyzmu.

• Poraz pierwszy zastosował kolumnowy portyk w budownictwiemieszkalnym.
• Rozwinąłarchitekturę w kierunku większej dekoracyjności, (boczne klatkischodowe).
• Ulubionąjego forma był sześcian.

• Naplanie Kwadratu zaprojektował większość swoich budowli.

• Donajpiękniejszych wnętrz należy Sala Balowa Łazienek oraz SaleZamkowe:

• Tronowa,
• Rycerska,
• Balowa.
• Ponieważwnętrza powstawały na przestrzeni lat kolejno reprezentują corazdojrzalszy klasycyzm:
• wczesnyklasycyzm reprezentuje SalaProspektowaw Zamku z ogromnymi płótnami Canaletta,
• dojrzałyklasycyzm Ala Ansamblowa w Zamku.

• Dekoracjawe wnętrzach zamkowych nie miała funkcji tylko estetycznej,rozmieszczenie i tematyka dzieł sztuki, motywy zdobnicze miałyzadania ideowe i dydaktyczne. Obrazy Bocciarellego i rzeźby LeBruna odzwierciedlają idee z podtrzymywaniem tradycji polskiejnauki i sławy oręża i myśli polskiej.
• Obrazyo historycznej tematyce Bocciarellego przedstawiały najważniejszewydarzenia z przeszłości jak i w alegorycznej formie sławiłycnoty:
• KazimierzWielki – sprawiedliwość,
• WładysławJagiełło – mądrość,
• ZygmuntStary – potęgę,
• JanSobieski – bohaterstwa.
• Portretowanibyli także wybitni myśliciele naukowi np. Mikołaj Kopernik.

Królikarnia/ D.Merlini

• Wzorowanana palladiańskiej Villi Rotunda.
• Parkzdobiły groty i pawilony,

Szymon Bogumił Zuga /1733-1807/

• Jegozbiór ewangelicko-augsburski w Warszawie wzniesiony na planie kołaz dwupowłokową kopułą jest pierwszą w Europie transpozycjąrzymskiego Partenonu.

Marcello Bacciarelli /1731-1818/

• Nadwornymalarz króla.
• Kierownikprywatnej szkoły dla artystów.
• Jegoniejednolita twórczość wykazuje wpływy baroku i rokoka.
• Koronacyjnyportret ST. Augusta ujawnia wpływy oficjalnego malarstwafrancuskiego XVIII.
• Liczneportrety króla i arystokracji łączą zasady z rokokową tonacjąbarwna, charakterystyczne jest miękki, lekki, dotkniecie pędzla.
• Zajmowałsię także malarstwem dekoracyjnym w Łazienkach.
• Pocztemkrólów polskich zapoczątkował narodowe malarstwo historyczne.

Bernardo Belotto zwany Canaletto /1720-80/

• Malowałpejzaże Wenecji, Drezna, Wiednia, Monachium, Warszawy.
• Zfotograficzną dokładnością dokumentalisty odtwarzał ulice,domy, życie codzienne, że jego dzieła pomagały w rekonstrukcjiStarego Miasta po zniszczeniach ostatniej wojny.
• Byłklasycystą w spokojnym, rzeczowym, wyważaniu ciężary mas,kierunków, pionów, poziomów.
• Zasadniczeznaczenie ma światłocień scalający nadmiar szczegółów dużymipartiami ciemnych i jasnych walorów kompozycyjnych płaszczyzny.

Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine /1745-1830/

• Pracowałdla rodziny Czartoryskich.
• Późniejusamodzielnił się i wykonywał zamówienia dla instytucji iproponował gotowe dzieła.
• Fascynowałsię twórczością Rembrandta oraz Watteau.
• Uprawiałmalarstwo alegoryczne, rodzajowe o tematyce wiejskiej.
• Malowałteż sceny z życia szlachty i sejmików.
• Wykonywałliczne rysunki związane z powstaniem kościuszkowskim do MyszeidyKrasickiego.
• Angażowałsię w swojej twórczości w narodowe sprawy Polski w wielkie,dramatyczne wydarzenia, których był świadkiem.
• Jegodzieła:
  • Koncert,
  • Towarzystwow parku,
  • Menuet,
  • Scenaw karczmie,
  • Targina konie,
  • Pastwisko,
  • UchwalenieKonstytucji 3 Maja,
  • RzeźPragi.

Piotr Aigner /1756-1841/

• Klasycystai romantyk.
• TwórcaPuławskiego Parku Izabelli Czartoryskiej i niektórych pawilonów.
• Jegomonumentalną architekturę reprezentuje wzorowany na PanteonieKościół św. Aleksandra w Warszawie.
• Typowymidziełami monumentalnego klasycyzmu są:
  • TeatrWielki A. Corazziego,
  • GmachTowarzystwa Przyjaciół Nauk,
  • BankuPolskiego.
• Zdzieł neogotyckich to:
  • Katedraw Warszawie,
  • Kościółparafialny w Krzeszowicach – K.F. Schinkel,
  • Pałacw Kórniku – K.F. Schinkel.

Antoni Brodowski /1784-1832/

• Uczeńm.in. Davida.
• Typowyklasycysta w malarstwie.
• Jegodzieła:
  • Edypi Antygona,
  • Hektor,
  • Parysi Helena,
  • PortretJózefa Sułkowskiego,
  • Autoportret,
  • Portretbrata.

Aleksander Orłowski /1777-1832/

• Reprezentantromantyzmu.
• UczeńNorblina, uczestnik powstania kościuszkowskiego,
• Rysownik,karykaturzysta, malarz był reporterem życia codziennego wsi imiast.
• Dojego ulubionych tematów należały sceny batalistyczne, motywykonia i jeźdźca.

Piotr Michałowski /1800-55/

• Wszechstronniei staranie wykształcony w dziedzinie prawno-politycznej imatematyczno-przyrodniczej, odbył także studia malarskie, rzeźbił,grał i komponował, dobrze śpiewał.
• Znałwiele języków m.in. perski i arabski.
• Malarstwostudiował w Paryżu, gdzie zetknął się z klasykami iromantykami.
• Wielepodróżował.
• Malarstwouprawiał jako jedno ze swych zainteresowań, nie miał na nie czasustąd pospieszne techniki akwarelowe i rysunkowe oraz małe formatyprac olejnych.
• Dużączęść jego twórczości zajmują obrazy sławiące wielkiechwile, sukcesy polskiego oręża gdzie najpełniej reprezentuje tutematykę kilka obrazów na temat Samosierra.
• Artystaobrazuje samą idee bitwy jej furię i zgiełk.
• Szkicowouogólnione plamy barwno- świetlne o żywiołowej fakturze sugerujątylko sytuację a nie opisują kształtów.
• Nieistnieje kontur i jest to błyskawiczne, skrótowe, skrajniesystematyczne myślenie.
• Portretowałw ten sposób członków swej rodziny, znajomych lecz przedewszystkim są to sylwetki generałów, hetmanów, Napoleona.
• Napoleonna koniuto nie ideał w wieńcu laurowym ale wódz ukazany w akcji na polubitwy.
• Tekompozycje są żywiołowe pełne ruchu i choć także małychformatów maja monumentalne działanie.
• Michałowskibył malarzem koni i stworzył pierwszy chyba w dziejach malarstwasamodzielny portret tego zwierzęcia w ruchu.
• Utrwalałsylwetki koni w różnych scenach:
  • przypracy,
  • wzaprzęgu,
  • szarżekawalerii,
  • swoichulubieńców z własnej stadniny.
• Dużeczęść twórczości zajmuje portrety na pozór niedokończone alegdy się bliżej przyjrzeć stanowią aluzję, wyczerpują wiedze omodelach.
• Malowałswoje dzieci, żonę, sławnych Polaków także Żydów i chłopów.
• Prostyczłowiek w dziełach artysty został potraktowany jako żywy, pełnyi czarujący.
• Testudia psychologiczne to mocne, charakterystyczne twarze, malowanezamaszystymi pociągnięciami szczeciniaka.
• Wtaki sposób człowiek z ludu został pokazany po raz pierwszy wmalarstwie europejskim to zapowiedź realizmu.
• ChłopiMichałowskiego to nie tylko „malownicze modele” ale pełnoprawniludzie.
• Wjego malarstwie występują też inne tematy typowe dla romantyzmu:
  • scenyz wojny algierskiej,
  • obrazyhistoryczne,
  • motywyliterackie,
  • sceny„średniowieczne”, rycerskie na tle gotyckiej architektury.
• Tonacjabarwna obrazów jest ciepła, raczej ściemniona, przeważająbrązy, czerwienie i czernie.
• Zasadnicząrolę gra światło zintegrowane z barwą.
• Wobecżywiołowych dynamicznych półcień Michałowskiego obrazy wieluinnych mistrzów romantyzmu wydają się spokojne.
• Michałowskito ostatni wielki romantyk, choć zapowiada już realizm.
• Przykładyjego dzieł:
  • Samosierra,
  • Dwazaprzęgi,
  • Portretchłopca w kapeluszu,
  • Seńko,
  • WjazdChrobrego do Kijowa,
  • DonKichot,
  • SanchoPansa.