Sztuka XX wieku – Konstruktywizm

KONSTRUKTYWIZM

Michał Łarionów /1881-1954/

• Twórcatzw. Łuczyzmu – kierunku, który wychodził z doświadczeńkubizmu, futuryzmu i orfizmu, stopniowo doprowadzając płaszczyznęobrazu do gry czystych kształtów i barw niekojarzących się zeświatem form widzianych.
• Wystawiałna pokazach Der Blaue Reiter.
• Późniejzerwał z malarstwem, by związać się z baletem Diagilewa jakoscenograf.
• Niektóreprace:
  • Szyba(1911),
  • Bulwar(1912),
  • Plaża(1914).

Kazimierz Malewicz /1878-1935/

• Umiałz kubizmu wysnuć najbardziej twórcze wnioski.
• PraceŻniwa,Drwalz roku 1912 przypominają obrazy Légara z okresu jegoAktóww lesie,PortMatiuszynakubistyczna MartwaNatura– prace Braque’a i Picassa.
• Współpracowałz Niemiecką Szkołą Bauhaus i artystami polskimi.
• Byłprofesorem wyższych uczelni artystycznych w Moskwie i Leningradzie.

Czarny kwadrat na białym tle (1913)

• Tojego słynna praca abstrakcyjna, która miała być demonstracjączystej formy, wolnej od wszelkich podtekstów, treścipozaplastycznych, nawet tematów przeżyć czy odczuć.
• Obrazten miał mówić o uniwersalności przekazu formalnego – jedynegopewnika w sztuce – poza epoką, w której powstało dzieło, pozajego ówczesną funkcją.

Architektony/Planty

• Sąone zestawieniem prostopadłościennych brył o różnychproporcjach i świadczą o poszukiwaniu analogii miedzy rzeźbą aarchitekturą.

• Innejego dzieła:
  • Odczucieprzestrzeni światła(1916),
  • Odczucieroli mistycznej(1917),
  • Białykwadrat na białym tle(1918).

Wladimir Tatlin /1885-1953/

• Stworzyłkompozycję o formach geometrycznych demonstrując dyscyplinę ładui porządku.
• Zagadnieniate rozwiązywał w przestrzennych abstrakcyjnych kompozycjach w 1911r., a zatytułowanych Reliefy.
• Odbyłtez podróż do Paryża, poznał Picassa, uległ kubizmowi.
• Wlatach 1914-15 nadal rozwiązał ideę „kultury materiałów” wReliefachnarożnych(z blachy i drewna oraz metalowych prętów), które otrzymałynazwę od sposobu zawieszania ich na rogach sal wystawowych, bowiemw tym czasie Tatlin dążył do pełnej autonomii niewyrażającejniczego, do uniezależnienia jej nawet od miejsca.
• WladimirTatlin zapoczątkował swymiReliefamiłączenie cech malarstwa, rzeźby i architektury, zwrócił uwagęna wynikające stąd konsekwencje dla sztuki użytkowej.
• W1915 krystalizował formę konstruktywizm.
• W1920 zaprojektował pomnikIII Międzynarodówki,który przyniósł mu światową sławę.
• Po1935 r. poświecił się scenografii.

Aleksander Rodczenko /1891-1956/

• W1914 roku wykonywał swe pierwsze kompozycje nieprzedstawiające.
• Zafascynowanymatematyką, geometrią – rysował wyłącznie za pomocą cyrkla ilinijki.
• WspółzałożycielInchuku.
• W1920 roku został profesorem Wchutemasu i zainteresował się sztukaużytkową:
  • fotomontażem,
  • plakatem,
  • typografią,które stały się jego domeną.
• Współpracowałz Majakowski i twórcą nowoczesnego teatru WsiewołodemMeyerholdem.
• Jegoprace:
  • Konstrukcja(1918),
  • Czarnena czarnym(1918),
  • Rysunkilinii(1919,1920),
  • Konstrukcjawisząca,
  • Okładkaczasopisma NowyjLef,
  • Fotomontażedo wierszy Majakowskiego,
  • Wnętrzerobotniczego klubu czytelni w pawilonie radzieckim na wystawie wParyżu (1925).

Lazar Markowicz Lisickij – El Lissitzky /1890-1941/

• Powróciłdo kraju w 1915r., a od 1919 datuję się jego kontakt ześrodowiskiem konstruktywistów.

Proun– Projekt Utwierdzenia Nowego

• Toseria obrazów i rysunków zaprojektowanych w 1919 r.
• Byłyto kompozycje stanowiące połączenie płaskich formgeometryzujących z iluzjonistycznie rysowanymi bryłami.
• Artystanazywał te prace „stacją przesiadkową z malarstwa doarchitektury” i rzeczywiście były one źródłem projektówarchitektonicznych, które wiele wykonywał.

Lenin– Trybuna (1924)

• Tomównica na placu publicznym.
• Pochyła,12-metrowa konstrukcja z żelaza, szkła i tenitu, zaopatrzona wwindę wynoszącą mówców na szczyt, z którego wysuwał się doprzodu ganek – mównica.
• Przeciwwagąkierunkową do osi wieży stanowił ekran umieszczony u góry – dowyświetlania propagandowych haseł i filmów.

• ElLissitzky zajmował się:
  • plakatem(Czerwonymklinem uderz w białych(1919)),
  • fotomontażem,typografią (opracowanie WierszyMajakowskiego.
• W1920 r. wydał ilustrowaną książkę dla dzieci Historiadwóch kwadratów.
• Współpracowałz Chagallem w dziedzinie ilustrowanych książek dla dzieci.
• Lata1922-28 spędził w Niemczech i w Szwajcarii, w tym czasie nawiązałkontakt z grupą Die Stlij, z niemiecką szkoła Bauhaus.
• Dziękitej współpracy przeniósł ideę konstruktywizmu na terenyzachodniej Europy.

RZEŹBA

• Pojęcierzeźby jako bryły w przestrzeni zostało zakwestionowane przezdwóch Rosjan, braci:
  • NahumaGaba,
  • Antoine’aPevsnera.
• Należelioni go grupy konstruktywistów i reprezentowali nurt abstrakcyjny wswych kompozycjach wykonywanych ze szkła, metali i masplastycznych.
• Byłyto niejednokrotnie cienkie pręty z metalu lub plastiku napięte narusztowaniach o przenikających się, w linearnych, płynnychkształtach – w taki sposób, że tworzyły się skręcone wprzestrzeni płaszczyzny przenikające się z sobą i z powietrzem(Gabo).
• Przestrzeniepuste i zabudowane stały się jednakowo tworzywem komponującym.
• Pevsnerwolał płaszczyzny z metalu, choć i on stosował różnorodnetworzywa.

Antoine Pevsner /1886-1962/

• Jegoprace:
  • Popiersie(1924-26),
  • Kolumnazwycięstwa(1946),
  • Dynamicznaprojekcja o 300(1950-51).

Nahum Pevsner-Nahum Gabo /1890-1977/

• Prace:
  • Słowa(1916),
  • Konstrukcjaw przestrzeni(1953),
  • Linearnakonstrukcja przestrzenna H II.

• Pozwycięstwie rewolucji cała awangarda artystyczna włączyła sięw tworzenie podstaw nowego ustroju, pojmując rewolucyjnie równieżfunkcję sztuki, widząc konieczność rewolucyjnych przemian przedewszystkim w jej formie.
• Wielkąwagę przywiązano od początku do propagandy i działańagitacyjnych i tę funkcję przyjęła także sztuka.
• Artyścizaangażowali się w wykonywanie plakatów, ulotek, grafikiilustracyjnej i dekoracji sal zebrań i gmachów publicznych.
• Konstruktywiścirealizowali hasło „Cała sztuka do całego narodu” –upaństwawiając muzea, reorganizując uczelnie, dążąc doprzepojenia nową sztuką, do życia codziennego – ze szczególnymuwzględnieniem proletariatu.
• Dziełakonstruktywistów radzieckich to przede wszystkim polityczne plakatyagitacyjne, jak El Lissitzky’ego Czerwonymklinem uderz w białych,fotomontaże odgrywające podobną rolę, wykorzystywane równieżjako ilustrację książkowe, grafika książki i układytopograficzne o najwyższym poziomie.
• Funkcjepropagandową spełniały także „agit-pojazdy” projektowaneprzez plastyków (Jermiłow, Mielników) były to:
  • pociągii statki odpowiednio udekorowane i pomalowane, zaopatrzone w hasła,które dzięki przenoszeniu się z miejsca na miejsce po obszarzecałego kraju, pełniły funkcję żywej trybuny,
  • wich wnętrzach odbywały się wystawy, wygłaszano prelekcje,wypożyczano ksiązki, rozdawano ulotki,
  • pociągiLenin,CzerwonaUkraina,statek Czerwonagwiazdaagitowały za nowym ustrojem elektryfikacją, kolektywizacją.
• Zwanesą także z opisów i fotografii realizację konstruktywistówpowstałe w wyniku ich współpracy z teatrami:
  • byłyto nowe projekty scenograficzne, znoszące podział pomiędzy scenąa widownią,
  • częstozmiana dekoracji odbywała się na oczach widzów (TeatrWachtangowa),
  • wteatrze W. Meyerholda od 1922 zrezygnowano w ogólne z dekoracji,kładąc nacisk na samą ekspresję ruchu.
• Konstruktywiściprojektowali dla przemysłu przedmioty codziennego użytku, wzory natkaniny, ceramikę itp.
• Zasadnicząrolę w konstruktywizmie odgrywała architektura.
• Jakogatunek sztuki z istoty swej społeczny miała wiązać wszystkiepozostałe rodzaje sztuki.
• Wielekoncepcji malarskich i rzeźbiarskich powstało z myślą opowiązaniach formalnych z architekturą np.:
  • rysunkiProunów- El Lisstzky’ego,
  • Architektony– K. Malewicza.
• ElLissitzky projektował dla Moskwy drapacze chmur w kształciestojących na trzonków młotów.
• Ważnymwydarzeniem był ekspozycja radzieckiego pawilonu (Mielnikow) naMiędzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłowej wParyżu w roku 1925.
• Zaprezentowanotam grafiki i reklamy i architektury.
• Urządzanotam czytelnie klubu robotniczego (zaprojektowaną przez Rodczenkę)sale dla uczniów, salę teatralną.
• Wszystkow jednolitej kolorystyce, przy użyciu barw: czerwonej, szarej ibiałej.
• KonstantinMielnikow jest autorem projektu niezwykle interesującegopomnikaKrzysztofa Kolumba(1929) i klubu im. Rusakowa w Moskwie (1927-29).
• Wszystkiebudowle architektów radzieckich odznaczały się maksymalną,prostotą bryły, harmonia polegała na ich proporcjach i wzajemnymustosunkowaniu.
• Pracekonstruktywistów to także obrazy i rzeźby abstrakcyjne.
• Sztukarosyjska i radziecka ukazała się po raz pierwszy na forummiędzynarodowym w 1922 w Berlinie.
• Uderzającącechą wszystkich dzieł jest maksymalna prostota geometrycznychkształtów, ogołoconych z wszelkiej dekoracyjności, skrajnyfunkcjonalizm w pracach o funkcji użytkowej, zaś w malarstwie irzeźbie działanie czystą formą w jej zewnętrznej warstwiewizualnej, bez jakichkolwiek symboli, podtekstów, treściliterackich.
• Najważniejsząrole w ruchu konstruktywistycznym odegrały dwie uczelniemoskiewskie założone w 1920 r.:
  • InstytutKultury Artystycznej (Inchuk),
  • MoskiewskiZakład Artystyczno-Techniczny (Wchutemas).
• Programydla obydwu uczelni wspierały się wzajemnie lecz z czasem powstałymiędzy wykładowcami spory o zasadnicze cele i koncepcje nauczania.
• Pojednej stronie znaleźli się zwolennicy sztuki czystej,niepełniącej funkcji utylitarnych: Gabo, Pevsner, Malewicz,Kandinsky.
• Bylioni zwolennikami czystej formy i wierzyli, że stanowi onanajważniejszy przejaw w ewolucji form sztuki, zwłaszcza jakosztuka przedstawiająca (abstrakcja geometryczna).
• Wprzeciwnym „obozie” znaleźli się: Tatlin Rodczenko, ElLissitzky.
• Zczasem stworzyli grupę „produktywistów” pojmując sztukęwyłącznie jako funkcję potrzeb użytkowych, chcieli zerwać zespekulacjami teoretycznymi, tworzyć sztukę dostępną szerokimmasom, a artysta – ich zadaniem – był właściwie technikiem,którego zadaniem powinna być ścisła współpraca z przemysłem.
• Przedmiotypotraktowane przez produktywistów były przede wszystkimfunkcjonalne i z tego postulatu wynikało ich piękno – pięknoprostoty.
• Tegorodzaju działalność w powiązaniu z podbudową ideologiczną,doprowadziła do tworzenia artysty – robotnika formy, przestał onnależeć do elity dycha, a z drugiej strony został narażony napewne ograniczenia rozwoju artystycznego i zbyt zawężonegotraktowania funkcji sztuki.
• Tegorodzaju poglądy szerzyły się w latach 1919-22 i z czasem stałysię podstawą do narodzin ideologii realizmu socjalistycznego.
• Projektyi realizacje konstruktywistów trafiały na jednak niezbyt podatnygrunt:
  • krajbył wyniszczony wojną domową panował głód, potencjałprzemysłowy właściwie nie istniał,
  • artyścinie liczyli się z poziomem wykształcenia mas, do których ichabstrakcja geometryczna po prostu nie trafiała,
  • projektyarchitektoniczne były albo wręcz utopijne albo nie dawały sięzrealizować.
• Powstałwięc tragiczny paradoks – sztuka konstruktywistów mająca służyćmasom, stawała się coraz bardziej hermetyczna i oderwana odcodzienności i jej potrzeb.
• Jedynieplakaty propagandowe, dekoracje sal i gmachów, grafikailustracyjna, spełniała swe ideologiczne zadania.