Ruch klasyczno-romantyczny – Sztuka w poszczególnych krajach

SZTUKA W POSZCZEGÓLNYCH KRAJACH

ANGLIA

UWAGI WSTĘPNE

• Nurtpalladiański wprowadzony został przez Inigro Jonesa.
• Angliaupodobała sobie klasycyzm palladiański ponieważ jako krajprotestancki nie przyjęła baroku.
• Powybuchu pożaru Londynu (1666) architekt Christopher Wren sporządziłkoncepcje kościołów opartych na elementach klasycznych igotyckich.
• Ok.1700 r. nasilił się ruch budowlany w Anglii a kilka budowli byłoświadomie inspirowanych Villą Rotunda – Palladia.
• Wtrzydziestych latach XVIII w. Anglia wytworzyła nowy typ ogrodu –park krajobrazowy, w którym różnorodne gatunki drzew o krzewówbyły malownicze i nieregularnie a ścieżki krzywe i wijące się.
• Umieszczonow nich sztuczne ruiny, świątynie doryckie, wille palladyńskie igotyckie kaplice.
• Literaturęromantyczną w Anglii rozpoczął nurt sentymentalny oraz powieści,w których opisuje się emocjonalne stany bohaterów a akcjeumieszcza się w średniowiecznych zamczyskach i ruinach.
• Byronzdobył olbrzymią sławę w Europie, jego poezja inspirowali sięmalarze romantycznie.
• Anglicybyli bardziej zafascynowani historią własnego kraju niżstarożytną.

ARCHITEKTURA

• Zainteresowanieforami starożytnymi wzmogło się dzięki podróżą na Wschód ido Grecji malarzy i architektów.
• Powstają też pierwsze neogotyckie zamki i wiejskie posiadłości (DomHoracego Wazpoleia w Strawberry Hill -1753).
• Zatwórców właściwego klasycyzmu w Anglii uważa się braci Roberta/1728-99/ i Jamesa 1734-94/ Adam.
• Stworzylioni podstawowe formy, które miały wpłynąć na ukształtowaniesię stylu Ludwika XVI i Europejki klasycyzm.
• Starszyz nich stosował płaskie elewacje urozmaicone pilastrami i fryzyzdobione roślinnym ornamentem.
• Obajw swoich meblach stosowali motywy antyczne, egipskie, etruskie ipompejańskie.
• Sątwórcami charakterystycznego łuku, wprowadzali we wnętrzachpółkoliste nisze odrodzili rzymską dekorację stiukową.
• Stworzyliwiele dzieł w Edynburgu i w Szkocji – miasto to nazywane AtenamiPółnocy reprezentuje najczystszy klasycyzm.
• Po1820r. inspirowano się architekturą grecką (zwłaszcza Partenonemi Erechtejonem).
• Najczystszymprzykładem klasycyzmu dojrzałego jest MuzeumBrytyjskiezjońską kolumnadą (od 1831).
• Zakierunek „grecki” uważano komponowanie zespołówarchitektonicznych←zespolenie nurtu klasycznego z romantycznym.
• Przykłademjest ParkRegentaw Londynie (1811-23) z domami i willami, pałacami w komponowanymi wzieleń, autor John Nash, który zaprojektował przebudowę PawilonuKrólewskiegow Brighton (w stylu hindu).
• Wstylu neogotyckim budowano w Anglii bardzo dużo, przykładem jesttuParlamentBrytyjskii ZamekWindsor.
• W1777 r. powstał na rzece Severn pierwszy na świecie most żelazny.

MALARSTWO

William Hogarth /1697-1764/

• Byłmalarzem i grafikiem.
• Zyskałsławę cyklami prac o funkcji moralizatorskiej.
• Przykładydzieł:
  • Życieulicznicy,
  • Dziejemłodego rozpustnika,
  • Młodemałżeństwo,
  • Pilnośći lenistwo.

Thomas Gainsborough /1727-88/

• Portrecistamalarz arystokracji, świetny pejzażysta.
• Przykładydzieł:
  • Portretpani Robinson,
  • Błękitnychłopiec.

Joshua Reynolds /1723-92/

• Portrecista.
• Jegoprace są rzeczowe, spokojne odznaczają się wnikliwa analiząpsychologiczna modela.
• Przykładydzieł:
  • PortretLorda Heathfielda,
  • Wiekniewinności,
  • PortretSary Siddons.

John Constable /1776-1837/

• Mocnamięsistą plamą barwną charakteryzuje angielski krajobraz.
• Uważanyjest za romantyka jest również za prekursora realizmu.
• Starałsię uchwycić naturę w jej własnym bycie, jest ona nie tylesymbolem spraw wielkich czy stanów duszy artysty ale zostajedostrzeżona w swoim obiektywnym pięknie.
• Przykładydzieł:
  • Wózz sianem,
  • WidokEpson,
  • Katedra wSalisbury.

Joseph Mallord William Turner /1775-1851/

• Jegodziała malowane są drobnymi uderzeniami czystych plam barwnych bezmieszania ich na palecie.
• Gamajest rozjaśniona faktura delikatna lecz wyraźna.
• Wferii światła i barwy ulegają zatraceniu kontury, bryła imaterialność przedmiotów.
• WilliamTurner jest niezwykłym nowatorem, rzeczywistość, która gointeresuje jest silnie interpretowana a piękno światła mgły,stale zmiennego morza została ukazana po raz pierwszy w takisposób.
• Myślmalarska Turnera to ścisła obserwacja i wzruszenie wywołanewspaniałością oglądanych zjawisk.
• Przykładydzieł:
  • Zatonieciestatku Teméraire,
  • Szybkość,para i deszcz,
  • ZamekNorham.

William Blake /1757-1827/

• Swątwórczość malarską opierał na działaniu wyobraźni niż naobserwacji natury.
• Większośćprac powstała pod wpływem dzieł pisarskich: Boskiej Komedii,Biblii i poezji Wergiliusza.
• Wizjamalarska jest bardzo osobista, poetycka i symboliczna.
• Artystałączył tu myśl klasyczną i romantyczną przedstawiając światidealny o doskonałych kształtach a podstawa opisu form jestrysunek
• Jegodzieła pozbawione są wszelkich konturów, subiektywne oparte na wyobraźni.

Hans Heinrich Füssli Chenrii Fuseli /1741-1825/

• Fantastai ekspresjonista o niepokojącej wyobraźni.
• Mistrzw operowaniu nastrojami tajemnicy i grozy.
• Interesowałsię niezwykłością marzeń sennych, stanami podświadomości igwałtownymi uczuciami i namiętnościami.
• Dzieło:
  • Nocnemary.

NIEMCY

UWAGI WSTĘPNE

• WNiemczech ruch klasyczno-romantyczny w muzyce, literaturze,filozofii i sztukach plastycznych.
• Wielkieznaczenie dla myśli europejskiej miała niemiecka teoria sztuki,reprezentowali ją:
  • JoachimWinckelman,
  • GottwaldEpharaim Lessing,
  • ImmanuelKant,
  • AntonRafael Mens.
• Szczególnąrolę odegrali niemieccy muzycy klasycyzm reprezentowali:
  • JosephHaydn,
  • WolfgangAmadeus Mozart.
• Romantyzm:
  • Ludwigvan Beethoven,
  • CarlMaria Weber,
  • FranzSchubert,
  • RichardWagner.
• Literatura„burzy i naporu” miała orientacje romantyczną,przedstawiciele:
  • FriedrischSchleger,
  • FriedrischSchiller,
  • JohannWolfgang Goethe.
• Ciostatni przeszli z czasem na pozycje klasycyzmu a raczej uważalisię za klasyków.
• Goethepo podróży do Włoch stał się wrogiem romantyzmu i wielbicielemantyku.
• WNiemczech toczyła się walka miedzy klasykami a romantykami, sporyi polemiki wyszły po za ramy literatury.

ARCHITEKTURA

• Wklasycyzmie niemieckim inspirowano się prawie wyłączniearchitekturą gracką.
• Budowlesą monumentalne, mają rys surowości i ciężkości.
• WXVIII zaczęto się interesować stylem gotyckim, kończono gotyckiekościoły, wznoszono nowe a sam styl został uznany za stylnarodowy.
• KarlFriedrich Schinkel /1781-1841/
• Dzieła:
  • NowaWartownia,
  • StareMuzeum,
  • TeatrKrólewski.

Leo von Klenze

• Dzieła:
  • Gliptoteka,
  • Propyleje,
  • Wallhallpod Regensburgiem.

MALARSTWO

Caspar David Friedrich /1774-1840/

• Wswych pejzażowych kompozycjach pragnął ukazać poprzez stanynatury wewnętrzne życie człowieka.
• Artystaw swych dziełach stosował układy horyzontalne a tony barwne iwalorowe są łagodnie ściszone.

Wysokie góry

• Obrazwyraża przekonanie o religijnej naturze całej przyrody.
• Bezmiarprzestrzeni, spokój, uciszenie maja mówić o wielkości i godnościludzkiej duszy.
• Każdykształt natury staje się tu znakiem, symbolem rzeczywistościnadziemskiej nieskończonej.

Bractwo św. Łukasza – Nazareńczycy.

• Zostałoutworzone z kilku studentów wiedeńskiej Akademii Malarstwa:
  • F.Pfon,
  • J.F.Overbeck,
  • P.von Cornelius,
  • W.Schadow,
  • P.Viet.
• Malarstwopojmowano jako służbę Bogu i chcieli by ich sztuka miała aspektuniwersalny, skłaniała ku wzruszeniu, idealnemu światu.
• Tworzyliw Rzymie i Monachium.
• Ichzespołowym dziełem SA freski w Cassino Massino w Rzymie.
• Nazareńczycymieli ogromny wpływ na sztukę religijną XIX a nawet na początkuXX wieku.

HISZPANIA

UWAGI WSTĘPNE

• Wdrugiej połowie XVII w. do zacofanej gospodarczo i kulturalnieHiszpanii zaczęły dopływać idee Oświeceniowe.
• Wtym wieku pełnym poparciem liczyła się sztuka akademicka związanaz dworem.

MALARSTWO

Francisco y Lucientes Goya /1746-1828/

• Byłmalarzem i grafikiem.
• Kształciłsię w Madrycie, odbył podróż do Włoch.
• W1791 r. zaatakowała go ciężka choroba w następstwie, którejstopniowo tracił słuch na skutek czego jego sztuka nabiera corazmocniej swego tragicznego i dramatycznego wyrazu.
• Podkoniec życia odsunął się od zaszczytów i godności, zmarł naemigracji w Bordeaux.
• Byłekspresjonistą znajdujący ekwiwalent najmocniejszych przeżyćosobistych i doznać, leku, samotności, bólu.
• Byłtez realistą obrazującym rzeczywistość zgodnie z widokiem iwiedzą.
• Totakże nadrealista sięgający w sfery podświadomości, wizjoner,fantasta, karykaturzysta.

Sprzedawca porcelany

• Obrazjest skomponowany lekkimi kontrastującymi tonami, błękitu,cytrynowej żółci i gorącej czerwieni.

Maja Naga/Maja ubrana

• Obrazysą pozornie rzeczowe, studyjne z ukrytą nutą erotyzmu.

Gdy rozum śpi budzą się potwory

• Niezmiernieoszczędnymi środkami stworzył atmosferę grozy i osaczenia.
• Zpółmroku za postacią mężczyzny ukazanego w geście osamotnienia bezsilności wyłaniają się z jego myśli i snów zjawy.
• Obrazmógł być metaforą sytuacji artysty żyjącego w ciągłymnapięciu i leku przed konsekwencjami swej zbyt śmiałej sztukibądź lęków spowodowanych pogłębiającej się głuchoty izwiązanej z tym izolacji od otoczenia.
• Zastosowałtu ulubioną technikę mieszana akwafortę z akwatintą.

Okropności wojny – cykl

• Tengwałtowny, namiętny proces przeciw przemocy i okrucieństwu działana wyobraźnie dzięki formie artystycznej i zespołowi niezmiernieprostych i trafnych środków wyrazu.
• Jestto pośpieszna drapieżna kreska skontrastowana z „ciepłą”delikatną plamą.
• Uderzatu pewna „reporterska” fragmentaryczność widzenia i silnadeformacja kształtów natury oraz postaci ludzkiej.

Kaprysy i sny – cykle

• Ujawniasię sfera podświadomości artysty:
  • niekontrolowanawola, pragnienia i marzenia,
  • wszelkieobsesje i niepokoje.

Przysłowia– cykl

• Artystarozprawia się tu z wadami społecznymi swego narodu.
• Wjadowitych satyrach wyszydza zabobony, niesprawiedliwe posunięciawładzy świeckiej i kościelnej z przede wszystkim głupotę iokrucieństwo.
• Przykłady:
  • Spójrzciejacy oni dostojni,
  • Ty,który nie możesz,
  • Dosamej śmierci.
• Innedzieła:
• Saturnpożerający własne dzieci,
• Sabatczarownic,
• Olbrzym,
• Dziewczynaz dzbanem,
• Szlifierznoży,
• Kuźnia.

FRANCJA

UWAGI WSTĘPNE

• Sztukawe Francji ma szczególne powiązania z wydarzeniami politycznymi.
• WeFrancji widoczne są okresy przedzielone rewolucją burżuazyjną.
• Iokres to wczesny klasycyzm związany ze stylem Ludwika XVI,przypadający na czasy Oświecenia.
• IIokres to klasycyzm pełny.
• IIIokres to późny klasycyzm, zwany stylem cesarstwa (empire).
• Wdziełach romantyzmu widoczne SA dwa okresy:
• wczesnyromantyzm jest sielski, nieco efektowny,
• dojrzałyromantyzm zrodził się późno po klęsce Napoleona – jestdramatyczny i gwałtowny o tragicznej nieraz wymowie (trwał do lat60tych XIX w.)
• Okresrewolucji i rządów Napoleona sprzyjał rozwojowi postawklasycznych i romantycznych:
  • wskrzeszasię dzieje Republikańskiego Rzymu, stawiając za wzór cnoty:męstwo i surowość jego bohaterów,
  • nasilasię moda na antyk, która ogarnęła modę na fryzury, stroje iobyczaje.
• Zapanowania Napoleona sztuka stała się narzędziem władzy,propagandy, miała głosić potęgę cesarza i sławę francuskiegooręża (łuki triumfalne, obrazy np. Koronacja Napoleona –Davida, wnętrza cesarskich komnat.
• Rewolucjasprzyjała także rozwojowi nastrojów romantycznych.
• Wosobie Napoleona romantycy widzieli – wybitna jednostkę,indywidualność, przedłużenie rewolucyjnych dążeń, byłbohaterem.
• Pojego upadku zrodził się dojrzały romantyzm w atmosferzepesymizmu, buntu i rozpaczy oraz rozgoryczenia.

ARCHITEKTURA

• Siedemnastowieczna architektura francuska przygotowała grunt pod rozwójklasycyzmu.
• Wywodzisię ona ze stylu Ludwika XV (rokoko).
• CzasyLudwika VI to wczesny klasycyzm.
• Pełnyklasycyzm to realizacje architekta J.G. Soufflota.

Jacques Germain Soufflot 1713-80/

Kościół św. Genowefy /1764-90/

• Zainspirowanybył rzymskim Panteonem (po rewolucji otrzymał jego nazwę).
• Plankrzyża greckiego.
• Wbryle dominuje tez trójpowłokowa kopuła podwyższona wysokimbębnem monumentalizowanym kolumnadą.
• Wejścieto portyk zwieńczony trójkątnym tympanonem.
• Rewolucjaw pierwszym momencie zahamowała rozwój architektury a nawetzniszczyła wiele dzieł sztuki dawnej.
• Państwoobjęło patronat nad sztuką i udostępniła jej zbiory ludowi.
• ZamkniętoKrólewska Akademie i stworzono na jej miejsce Instytut w Paryżu iAkademię Francuską w Rzymie.
• Kościołyzamieniano na „świątynie”Zwycięstwa, Zgodynp.:
  • kościółśw. Ludwika zamieniono na pomnik wojskowy ŚwiątyniaMarsa,
  • kościółśw. Magdaleny na ŚwiątynieChwały.
• Pałaceprzeszły w ręce hotelarzy, restauratorów, bankierów, właścicielisklepów.
• Wokresie dyrektoriatu wzmógł się ruch budowlany.
• Rozpisywanokonkursy np. na plan nowego Paryża, na place, pomniki, fontanny, nabudowle użyteczności publicznej.
• Interesującesą projekty architektoniczne tzw. grupy artystów rewolucyjnych(główny przedstawiciel Claude Nicholas Ledox).
• Byłato architektura nieco utopijna, dlatego wiele projektów pozostałona papierze.
• Zależałoarchitektom na oryginalności rozwiązań, choć odbijało się toujemnie na funkcjonalności budynku.
• Rolawyobraźni i fantazji jest w tej architekturze ogromna dlategowydaje się ona bardziej romantyczna lecz prostota kubicznych bryłi naśladowanie starożytnego detalu zbliżała je do klasycyzmu.

STYL EMPIRE

• Nalata 1800-30 (lub 1804-15) we Francji przypada styl cesarstwaempire.
• Stylzwiązany był z okresem świetności Francji i służył władzy(zwłaszcza polityce Napoleona) szybko rozpowszechnił się wEuropie, w formach monumentalnych wypowiedział się głównie wRosji i w Francji a w innych krajach w dekoracji w wnętrz.
• Powstawałyprojekty na ogromną skalę, przekształcano całe dzielnice (Paryż)zdarzało się wnoszenie całych miast (Petersburg).
• Stylempire był pod wyraźnym wpływem rzymskiej architektury,posługiwał się wzorami rzymskich budowli np. łuki triumfalne:
  • Caraussel,
  • naplacu Gwiazd ku czci armii francuskiej.
• Naplacu Venolôme wzniesiono kolumnę z posągiem Napoleona.
• Naplacu Zgody ustawiono obelisk przywieziony z wyprawy egipskiej.
• CharlesPercier i Pierre Fontanie byli przedstawicielami stylu empire,kształtowali modele i gusty swych czasów.

STYL EMPIRE – WNĘTRZA

• Wnętrzazapełnione były meblami o ciężkich statycznych kształtach,trudnymi do przesunięcia.
• Ornamentykaopierała się na motywach greckich, egipskich, etruskich.
• Mebleozdabiano motywami liry, delfinów, uskrzydlonych lwów, kariatyd ibogiń, częstym motywem była też pierwsza litera imieniaNapoleona N.
• Meblemiały niekiedy formy łuku triumfalnego lub wiatyki.
• Ścianybyły polichromowane, wzorowane na kolorystyce wnętrzpompejańskich, oklejone tkaninami lub tapetami czasem dzielonepilastrami, sufity dekorowane stiukami.
• Tentypowo dworki styl był stworzony bardziej dla reprezentacji, niż wygody mieszkańców.
• Francjaz Anglia pierwsze stosowały żelazo w konstrukcji obiektów ocharakterze utylitarnych, nie uważanych za prawdziwą architekturę(most de la Concorde w Paryżu 1788r.)

MALARSTWO

Jacques Louis David /1748-1825/

• CzłonekKrólewskiej Akademii Malarstwo i Rzeźby – zainicjował jejlikwidacje.
• Wczasie rewolucji – prawa ręka Robespierre’a po którego śmiercizostał osadzony w więzieniu.
• Zostałnadwornym malarzem Napoleona lecz po jego klęsce skazany zostałna wygnanie gdzie w Brukseli zmarł.
• Zgodniez przyjętymi zasadami, lecz ze względu na temat dzieła głosiłwyższość rysunku nad wartościami kolorystycznymi.
• Gamaw jego dziełach jest silnie zawężona, ocieplona, ogranicza siędo ugrów brązów, ciepłych zieleni.
• Kompozycjajest spokojna, wyważona o układach centralnych.
• Opiskształtów natury jest staranny, dokładny, dotknięcie pędzlazatarte, brak jakichkolwiek kontrastów.
• Treścimiały być wyniosłe, umoralniające i pouczające.

Śmierć Marata

• Dziełoto wydaje się z pozoru realistyczne, jednak mimo silnych kontrastówświatłocieniowych bardziej uwidoczniony został tu majestatśmierci, niż drastyczny moment morderstwa.
• Nictu nie razi dobrego smaku wszystko jest tu malowane spokojnie i znamysłem.
• Maratstał się tu raczej typem świeckiego męczennika za wielka sprawę.

Koronacja Napoleona

• Wobrazach Sławiących postać Napoleona ujmuje rysy wodza i cesarzaponadczasowej młodości, heroizuje jego postać.

Portret Pani Récamier

• Jesttu widoczna jego uwielbienie dla antyku o czym świadczą:
  • pompejańskipodnóżek, świecznik,
  • rzymskasofa,
  • antyczneuczesanie,
  • swobodnieukazująca się szata, bose stopy.
• Jestto typowa kompozycja klasyczna, przejście panująca idealnaharmonia, każda rzecz ma tu swoje miejsce.
• Przykładypozostałych dzieł:
  • PrzysięgaHoracjuszy,
  • ŚmierćSokratesa.

Jean Auguste Dominique Ingres /1780-1867/

• Byłuczniem Davida.
• Donajbardziej interesujących dzieł Ingres’a należą jego portretyakty.
• Przyznawałsię do uwielbienia Fidiasza, Rafaela i natury.
• Impulsembezpośrednim i żywym jest dla niego piękno natury.
• Pięknobyło dla niego pojęciem najwyższej wartości.
• Byłwyjątkowo wrażliwym kolorystą.
• Nieangażował się w sprawy polityczne, społeczne, jego życie isztuka pozostawały poza burzliwymi czasami.
• Niezabiegał o uznanie.
• Przykładydzieł:
  • Źródło,
  • Apoteoza Homera,
  • Edypi Sfinks,
  • Napoleonjako cesarz,
  • Kąpiącasię,
  • Portretpana Berlin,
  • Łaźniaturecka,
  • Odaliska.

Portret Panny Riviere

• Spostrzectu można wyszukane zestawienia.
• Gamaopiera się na działaniu trzech barw bliskim podstawowym różuwarg, zieleni i błękitów tła, ugrowych rękawiczek.
• Plamabardzo jasnej, białej sukni stanowi kontrast walorowych z bardzociemnymi włosami.
• Postaćkomponuje się w klasycznym trójkącie.
• Każdyelement wydaje się być na swoim miejscu.
• Portretto realistyczne studium psychologiczne.

Portret Paganiniego

• Portretnarysowany ołówkiem, w którym widać jak cienka wyrazista kreskaprecyzyjnie i swobodnie charakteryzuje cechy formy przestrzennej jaktez ujawnia życie wewnętrzne portretowanego.

Théodoe Gériacult /1791-1824/

• Romantycznymalarz i grafik.
• Zmarłprzedwcześnie w pełni sił twórczych.
• Sporządzałstudyjne rysunki skazańców, trupów w prosektorium.
• Wykonywałteż studia koni w ruchu.
• Jakojeden z pierwszych podjął technikę litografii.

Tratwa Meduzy

• Przedstawiaautentyczny dramat rozbitków francuskiego okrętu.
• Rozbitkowietworzą chaotyczną masę splątanych ciał, gestami wyrażająctragizm swego położenia i nadzieje zbliżającego się ocalenia.
• Obrazzostał wystawiony na klika lat po zatonięciu statku z 1819 r. zpoczątku spotkał się z krytyka Ministerstwa Marynarki ale tez zadrastyczne ukazanie tematu.

Eugéné Delacroix /1798-1863/

• Jegodorobek twórczy liczy 853 dzieła malarskie 7 tysięcy rysunków,60 szkiców.
• Zajmowałsię malarstwem sztalugowym, ściennym oraz litografia.
• Działałjako krytyk i teoretyk sztuki.
• Studiowałw Paryskiej Szkole sztuk Pięknych.
• Jegomalarstwo dojrzało w pełni po zapoznaniu się z dziełamiwspółczesnych mu mistrzów angielskich na wystawie w Paryżu i wAnglii.
• Interesowałsię poezją Byrona, która zainspirowało wiele jego dzieł, poznałtez dzieła Goethego i Szekspira.