Sztuka Średniowieczna – Sztuka Gotycka

Styl Gotycki

WARUNKI ROZWOJU SZTUKI

• Z bardzo dynamicznym rozwojem miast z XII/XIII w. powstała warstwa mieszczańska.
• Mecenas kościoła i władców ustąpił miejsca szerokiemu społecznemu zapotrzebowaniu na kulturę.
• Istniały różnego rodzaju centra:
  • Dwory feudałów (królewskie) wytworzyły rodzaj elitarnej rycerskiej kultury dworskiej o charakterze świeckim, w tym kręgu powstawały pieśni trubadurów, legendy, poezja miłosna,
  • Miasta wytworzyły własną kulturę, gdzie znaczenie miał pieniądz przedmiot i jego wartość handlowa, kwitło rzemiosło w cechach, zbiorowym wysiłkiem stawiano katedry, stworzono nową formę teatru powszechnego misteria. W miastach najwcześniej rozwinęła się myśl naukowa, powstały pierwsze uniwersytety (Bolonia, Paryż Oxford, Padwa, Praga, Kraków). Była to kultura o podstawach bardziej materialnych i charakterze masowym.
  • Klasztory będące centrami myśli filozoficznej, muzyki kościelnej (gregoriańskiej) iluminatorstwa.
• Okresem szczytowego rozwoju kultury i sztuki średniowiecznej był „złoty”, „klasyczny” wiek XIII.
• Rozpoczęła się rywalizacja miedzy rządzącymi feudami a bogatą klasą mieszczańską.
• Na schyłek średniowiecza, epokę „furii”, „zgiełku, krwi i łez” skalają się:
  • odkrycia geograficzne i zdobycze naukowe,
  • głód, zarazy, wojny XIV/XVI walki miedzy cesarstwem a papiestwem.
• Wyrazem artystycznym tej epoki w XV w. stają się gotyk płomienisty, równocześnie z narastającymi nowymi tendencjami renesansowymi.

Religia

• Wzrosła żarliwość religijna.
• Jej wyrazem był mistycyzm – dążenie do bezpośredniego, uczuciowego, intelektualnego kontaktu z Bogiem.
• Jest to okres szczególnej czci oddawanej Marii – jej poświęcone są wszystkie najbardziej reprezentatywne kościoły.
• W malarstwie najpopularniejsza jest Madonna tronująca w otoczeniu aniołów.
• Dzieje XIV i XVI znajdują odbicie w zainteresowaniu tematami zaczerpniętymi z dziejów męki i śmierci Chrystusa.
• Przedstawia się Ukrzyżowanie, Modlitwę w Ogrójcu, Marie Bolesne itp.
• Wzrasta zainteresowanie śmiercią przemijaniem, cierpieniem.
• Uczucia i przeżycia Marii, Chrystusa stają się bardziej niż dotąd człowiecze.
• Chociaż są również pełne radości, bardzo świeckie (scena macierzyństwa).
• Ten zwrot ku ziemskiemu życiu i uczuciom Boga i Świętych zapowiada już nowy styl renesans.

Pozycja Społeczna Artysty

• Artyści byli rzemieślnikami zrzeszonymi w cechach miejskich.
• Byli specjalistami od obróbki kamienia czy drewna, malarstwa sztalugowego czy ściennego.
• Praca nad jednym dziełem była zespołowa.
• W XIII mecenat nad sztuką objęła warstwa mieszczańska i wiele dzieł powstało na zbiorowe zamówienie gmin miejskich czyli prywatnych.
• Wszystkie dzieła miały tematykę religijną.
• Dzieła sygnowano znakiem (gmerkiem) warsztatu lub indywidualnego artysty – rzemieślnika.
• Przy wznoszeniu katedr pracowali liczni murarze układając kamienie, które kamieniarze obrabiali.
• Z nich już wyodrębniła się w XII w grupa rzeźbiarzy ciesząca się większym szacunkiem i uznaniem społeczeństwa.
• Architektura od XIII w. była przeważnie zespołowym dziełem tzw. Strzech budowlanych – międzynarodowych zrzeszeń artystów wykonujących katedry na zamówienie gminy miejskiej i pod patronem miejscowego biskupa, opata lub kanoników kapituły.
• Malarze, architekci mieli swój przewodnik był nim Traktat Mnicha Teofila z XII w. opisując rodzaje technik i układy kompozycyjne i ikonograficzne.

Styl Gotycki pół XIII – XV w.

• Miasta zakładano na wzór rzymskich z rynkiem – punktem centralnym i ulicami przecinającymi się pod kątem prostym.
• Niespokojne czasy zmusiły do wznoszenia fortyfikacji wokół miasta.
• Centrum rynku zajmował okazały ratusz <- siedziba rady miejskiej.

ARCHITEKTURA SAKRALNA

• Kościół gotycki był symbolem czasów, żarliwości religijnej, wzmożonej w dobie wypraw krzyżowych i pragnieniem wzniesienia się ku Bogu.
• Widoczny z daleka górował nad domami mieszczan, ratuszami i sukiennicami.
• O pięknie i wielkości kościołów decydowały czynniki ambicjonalne:
  • miasta rywalizowały ze sobą,
  • prześcigały się w demonstrowaniu swoich możliwości.
• Katedry fundowali już nie tylko królowie i książęta ale całe gminy mieszczańskie.
• Dzięki współczesnemu wysiłkowi ogromne dzieła powstawały w stosunkowo krótkim czasie.
• Skromniejsze kościoły budowały nowe zakony – franciszkanów i dominikanów.

Kompozycja bryły 

• Ogrom i strzelistość gotyckich katedr są cechami najbardziej rzucającymi się w oczy.
• Przewaga licznych pionowych kierunków (wertykalizm).
• Drobne elementy dekoracyjne.
• Dynamika strzelistej bryły towarzyszy zjawisku ekspresji.
• Bryła jest:
  • żywa,
  • lekka,
  • silnie rozczłonkowana.
• We wnętrzu sklepienie wydaje się niezmiernie odległe.
• Płynna, spokojna rytmika niezliczonych kierunków pionowych unosi wzrok ku górze.
• Delikatna i oszczędna dekoracja rzeźbiarska podkreśla tylko pewne punkty konstrukcji jej samej pozostawiając całe działanie estetyczne.
• Różnobarwne światło, przesączające się przez wielkie okna potęgujące wrażenie uduchowienia.

Konstrukcja

• Już pod koniec romańszczyzny łuki półkoliste uległy lekkim załamaniu <- tak narodził się łuk ostry.
• W jego konstrukcji mniejsza jest siła rozporu na boki.
• Znika stała zależność miedzy jego wysokością a rozpiętością, zależność, która ograniczała dotychczas wysokość budowli.
• Kształt łuków ostrych bogacił się i przybierał różne formy (łuk Tudorów, ośli grzbiet, łuk kotarowy).
• Sklepienie krzyżowo-żebrowe, opartego na łuku ostrym, wymagało tym solidniejszego podparcia im budowla była wyższa.
• Rolę tę spełniały masywne filary między nawowe pogrubione służkami.
• Ściany stały się zbędne i zastąpiono je oknami.
• Wobec rosnącego wertykalizmu (katedra w Beauvais) miała sklepienie o wysokości 48 m. ciężar sklepień wzrastał i filary nie wystarczały, aby je częściowo odciążyć do ścian naw bocznych przybudowywano kamienne wieże sił, a łuki przyporowe przerzucone ponad dachami naw bocznych obierały z filarów międzynawowych część ciężaru sklepienia i przenosiły go na wieże.
• Powyższy system konstrukcyjny występujący prawie wyłącznie w gotyku kamiennym, nazywa się system łuków przyporowych.
• Prócz kościołów bazylikowych budowano hale dwu – lub trójnawowe.
• Nie stosowano wtedy łuków przyporowych lecz skarpy, elementy wzmacniające mur w miejscu zejścia żeber sklepienia.
• Plany krzyża łacińskiego lub prostokąta odznaczają się bardzo wydłużonym prezbiterium ze względu na rozbudowanie ceremonii religijnej.
• Prezbiterium zamknięte jest półkoliście, prostokątnie lub wielobocznie.
• Wokół prezbiterium występuje obejście (ambit) oraz wieniec kaplic.
• Nawę główną poprzedza przedsionek narteks.
• Na bazie sklepienia krzyżowo-żebrowego rozwinęło się wiele odmian:
  • sklepienie palmowe – oparte na jednym słupie,
  • sklepienie gwiaździste,
  • sklepienie sieciowe,
  • sklepienie wahadłowe,
  • sklepienie kryształowe.

Konstrukcja a Dekoracja 

• Główna rolę dekoracyjną spełniają same elementy konstrukcyjne:
  • formy łuków,
  • żebra sklepień,
  • rozczłonkowane służkami filary,
  • rymy licznych pionów, przerywane poziomymi gzymsami.
• Fasada dzieli się na trzy poziome pasy oddzielone fryzami arkadowymi, rzędem rzeźb figuralnych lub gzymsami.
• Dolny pas stanowią portale.
• Środkowy portal zwieńczony jest trójkątną szczytnicą (wimpergą).
• Wyżej znajduje się olbrzymie koliste okno – różyca (rozeta) podzielone kamiennym laskowaniem (maswerk).
• Ostatni pas to wieże przeprute wielkimi pustymi oknami.
• Podział fasady jest poziomy i pionowy.
• Portal gotycki był rozwinięciem formy portalu romańskiego.
• Uskoki w murze schodziły się w łuk ostry, na obniżonych półkolumnach stały postacie królów i proroków <- typ portali noszący nazwę „królewskiego”.
• Dekoracyjna rzeźba architektoniczna ma charakter organiczny.
• Punktuje, podkreśla miejsca złączeń elementów architektonicznych i występuje od sposobu kluczy zwrotników – w miejscu przecięcia się żeber także w miejscu spływu żeber na filary.
• Spływ żeber na ściany podtrzymują wspornik i konsole.
• Na zewnątrz elementy konstrukcyjne obrastają kamienne ozdoby.
• Wieże sił zakończone są sterczynami (fiale), żabki – czołganki „ pełzną” po wszystkich krzywiznach, szczyty zwieńcza się kwiatonami.
• Rzeźbiarską dekoracje architektoniczną dopełniają freski zdobiące ściany.
• Głównym akcentem dekorującym prezbiterium są wielkie skrzydłowe obrazy ołtarzowe.
• Różnobarwne światło witraży dodatkowo wzbogaca atmosferę wnętrza.

ARCHITEKTURA MIAST

• Ratusze były piętrowymi budynkami o ostrołukowych oknach.
• Nad zwartą zamkniętą bryłą górowała zazwyczaj wieża.
• Domy mieszkalne z kamienia i cegły były piętrowe bardzo wąskie, przystosowane do ciasnej zabudowy ulic.
• Osobną dziedzinę stanowi architektura obronna:
  • warowne zamki,
  • miejskie mury
  • arsenały,
  • prochownie.
• Mury obronne miast i zamków poprzedzano mostem zwodzonym, przerzuconym nad fosą.
• Pierwszym elementem fortyfikacyjnym było przedbramie (barbakan).
• Mury wycięte były zębate bloki, kryły chodnik dla broniących.
• Wszystkie budowle świeckie cechuje wertykalizm i podkreślano go już w architekturze mieszkalnej bardzo spadzistymi dachami ukrytymi za ceglanymi sterczynami szczytów.
• Proporcje budowli są smukłe i lekkie.

Architektura Gotycka w Europie
Francja

• Kościoły tego kraju są oparte na systemie łuków przyporowych.
• W fasadzie występują przeważnie, dwie wielkie wieże o ściętych wierzchołkach.
• Prezbiterium zakończone jest półkoliście otoczone kaplicami.
• Przykłady arcydzieł architektury gotyckiej:
  • Katedry w:
    • Laon,
    • Paryżu,
    • Noyon,
    • Amiens,
    • Beauvais,
    • Chartres,
    • Reims.
• Przykłady architektury obronnej są twierdze:
  • w Carcassonne,
  • w Avignon.

Anglia 

• Prezbiterium kościoła bardzo wydłużony.
• Zdarzają się dwie lub trzy nawy poprzeczne.
• Występuję największe bogactwo odmian sklepień.
• Bryły ukształtowane są różnie dość silnie zaznacza się w nich kierunek horyzontalny (poziomy).
• Brak luków przyporowych.
• Dzieła:
  • Katedra w:
    • Lincoln,
    • Peterborough,
    • Salisbury,
    • Canterbury,
    • York,
    • Exeter.

Niemcy

• Występuje duża rozmaitość planów.
• Strzelistość budowli i rytmika pionów jest wyjątkowo silnie zaznaczona.
• W fasadzie występują dwie lub jedna wieża.
• Niemcy miały tez sakralną architekturę ceglaną – były to kościoły halowe.
• Działa:
  • Katedra w:
    • Kolonii,
    • Freiburgu,
    • Naumburgu.

Włochy

• Np. katedra w Sienie można stwierdzić pewną niechęć do wertykalizmu i dążenie do osiągnięcia malowniczości przez zastosowanie dwukolorowego kamienia.
• Brak skarp i łuków przyporowych.

RZEŹBA 

• Prócz ściśle podporządkowanej ramom architektonicznym, istniała w gotyku również rzeźba pełna, wolno stojąca w drewnie i kamieniu.
• Były to figury Matki Boskiej, świętych i fundatorów.
• Książętom i królom wznoszono sarkofagi w obrębie kościoła.
• Małe samodzielne budowle kamienne w kształcie skrzyni z postacią zmarłego wyrzeźbioną na wieku.
• Nad nią na kolumienkach oparty był często baldachim.
• W rzeźbach dekoracyjnych i figuralnych jest ścisła obserwacja natury:
  • proporcję są poprawne,
  • ruch naturalny,
  • celem artysty jest ukazanie życia wewnętrznego człowieka (A nie jego piękna ciała).
• W fasadach, w rzeźbie wsporników, w rzeźbionych ołtarzach, występuje wspaniała galeria typów ludzkich z ich śmiesznostkami i wadami ukazanymi z łagodną drwiną.
• Rzeźba z 2 poł. XII i XIII w. ma charakter najbardziej klasyczny.
• Jej przykładami są kamienne postaci fundatorów z:
  • Katedry w Nauburgu, zwłaszcza portrety Uty i Regelindy,
  • Kościół i Synagoga z Katedry Strasburskiej,
  • Maria i Elżbieta w scenie Nawiedzenia z Reims,
  • Rzeźby z Le Mans z Bamberga.
• Twarze stanowią subtelne studium psychologiczne.
• Fałdy szat układają się w miękkie spokojne piony lub delikatną siecią zrytmizowanych fałd, oblepiają ciało.
• Kamienne i drewniane krucyfiksy z XIV i XV w. są dramatycznie przerażające.
• Umęczone ciało jest brzydkie, przedstawione w konwulsyjnym skurczu.
• Ból cierpienie człowieka góruje nad boskością postaci.
• Deformacja jest czasem tak daleko posunięta, że staje się drastyczna.
• Najwybitniejsze są dzieła niemieckie z XV w.

Piękne Madonny

• Z XV wieku wykonane są w polichromowanym drewnie lub kamieniu.
• Mają wygląd kontrastowo różny.
• Są wdzięczne, delikatne, radosne, bardzo świeckie w charakterze.
• Ukazane są w pozie silnego kontrapostu, ale złagodzonego przez miękkie esowate wygięcie kręgosłupa.
• Szaty nakładają się łagodnie, łukowate rytmy, tworzące układy równoległe ustawione do siebie pod pewnym kątem.
• Uderza stylizacja, elegancja, wytworność.
• Ten typ rzeźby najczęściej występuje na terenie Czech i Śląska.

Ołtarz Mariacki

• W drewnianej rzeźbie Wita Stwosza splatają się cechy typowe dla rzeźby średniowiecznej:
  • żarliwość religijna,
  • uduchowienie,
  • choć też i wesołość,
  • drwina.
• Łagodny sposób twarzy towarzyszy ekspresyjnemu dramatyzmowi.
• Szaty postaci centralnej załamują się gwałtownie, sztywno, rytmika fałd jest skomplikowana i ostra.

MALARSTWO

• Malarstwo miniaturowe przeżywało swój szczytowy okres rozwoju w XIII XIV wieku.
• Litera gotycka wywodzi się z formy wydłużonego prostokąta.
• Bogata, radosna w nastroju kolorystyka, elegancja, wyszukane formy cechują najpiękniejsze dzieła wykonywane przez zakonników jak i świeckich.
• Dzieła:
  • Psałterz Ludwika Świętego,
  • Modlitewnik Księcia De Berry,
• W XIV w. rozwijało się malarstwo freskowe całkowicie podporządkowane architekturze.
• W XV w. rozwój malarstwa sztalugowego, reprezentowanego przez technikę tempery na drewnie.
• W tej technice powstają wielkie obrazy ołtarzowe złożone z kilku części (poliptyki).
• Tematyką malarstwa jest życie Marii i świętych, sceny męki i śmierci Jezusa.
• Kompozycja jest zawsze centralna, zrytmizowana powstającymi się kierunkami i barwami.
• Płaska plama barwna o wyszukanym obrysie określa formę.
• Symbolika jest kontynuacja bizantyjskiej i romańskiej symboliki.
• Dzieła:
  • Pieta – Maria Opłakująca Chrystusa,
  • Zdjęcie z krzyża,
  • Ukrzyżowanie,
  • Święta Rozmowa, ujęcia są swobodne, ton sposób przedstawienia indywidualny.
• Malarstwa gotycka reprezentują obrazy:
  • Pieta z Awinionu,
  • Pieta z Powiatu Sieradzkiego.

Pieta z Awinionu XV w.

• Artysta nachylił postaci św. Magdaleny i św. Jana tak ku centralnej postaci Marii z ciałem Chrystusa na kolanach, że stworzył wrażenie zamkniętego kręgu bólu, milczącego porozumienia osób czujących to samo.
• Kompozycja jest statyczna, monumentalna w wyrazie.
• Dzięki złotemu tłu jakby zatrzymana na pograniczu czasu i wieczności.
• Układ kompozycyjny został świadomie zamknięty dużą biła plamą szaty fundatora klęczącego na pierwszym planie.
• Fundator jest jakby nie obecny duchem, jest bardziej częścią kompozycji malowanej powierzchni obrazu niż dramatu, którego jest światkiem.

XXX

• W wielu innych obrazach religijnych występują portrety osób świeckich – fundatorów obrazu.
• Na ogół zgodnie z hierarchią wartości, ich postaci są mniejsze od  postaci Marii i Świętych oraz aniołów.
• W kręgu sztuki czeskiej powstało w większej części malarstwo polskie.
• Charakterystyczną dla gotyku dziedziną sztuki i techniki był witraż.
• Stanowił połączenie efektów kolorystycznych ze świetlnym, zgodnie z estetyką okresu głoszącego piękno blasku światła, barwności, różnorodności doznań.
• Wielkie okna kościołów oddzielono kamiennymi elementami tworzącym wzór maswerkami.
• Do najpiękniejszych witraży należą szczyty katedry w Augsburgu w XII oraz witraż w Chartres i w Bourges.

Gotyk w Polsce
XII – poł. XVI wieku

ARCHITEKTURA

• Bryły kościołów różnią się od katedr zachodnich.
• Są zwarte, kubiczne, dość ciężkie.
• Gotyk w Polsce był gotykiem ceglanym ze względu na trudności materiałowe.
• Wymagał innego rozwiązania konstrukcji co z kolei wpłynęło na charakter kompozycji.
• Względy klimatyczne nie pozwoliły zrezygnować ze ścian.
• Okna są mniejsze.
• Brak dekoracji rzeźbiarskiej, zastępują skromniejsze ozdoby szczytów wykorzystujące możliwości cegły.
• W kościołach bazylikowych i halowych sklepienia podtrzymującą filary.
• Ściany wzmocnione skarpami pełnią rolę konstrukcyjną.
• Konstrukcja krakowskich kościołów bazylikowych rozwiązana jest tak, ze filar miedzy nawowy poszerzony jest w kierunku nawy bocznej.
• W przedłużeniu pogrubienia, na zewnątrz ponad dachami naw bocznych dobudowuje się ceglane skarpy <- system filarowo – skarpowy.
• Architektura gotycka w Polsce jest niejednolita.
• W kościołach Śląska i Małopolski zastosowano kamień w elementach konstrukcyjnych (filary, żebra, sklepienia) a cegłę jako materiał wypełniający.
• Dwunawowe kościoły halowe (Wiślica, Ziębice, Niepołomice) maja piękne gwiaździste sklepienia trójkątnych trójdzielnych oparte na dwóch lub trzech filarach stojących pośrodku.
• Sklepienie trójdzielne dziewięciopolowe (piastowskie), którego przykłady znajdują się w katedrze wrocławskiej i wawelskiej uważa się za zdobycz polskiej konstrukcji.
• Na północy Polskie buduję się wyłącznie z cegły.
• Z rozwiązań konstrukcyjnych przeważa tam trój nawowa hala.
• Bryły budowli są surowe, ciężkie, monumentalne.
• Poszczególne cegły bywały oddzielone warstwą jasnej zaprawy stosowano czasem cegłę glazurowaną (katedra w Sandomierzu).
• W gotyku krakowskim jasne kamienie wapienne sąsiadowały z różowym ceglanym murem, na białym tynku sklepień wyodrębniono ceglane żebra.
• Szczyty kościołów północnych wykończone są ceglanymi sterczynami ( kościół Trójcy Świętej w Gdańsku).
• Styl gotycki w Polsce odznaczał się różnobarwnością, odmian konstrukcyjnych, różnorodnością skali rozmaitym charakterem bryły architektonicznej.
• Najważniejsze zabytki:
  • Kościoły:
    • w Krakowie,
    • we Wrocławiu,
    • w Toruniu,
    • w Gdańsku.
• Śródmieście Krakowa zachowało dawny średniowieczny układ ulic wokół wielkiego prostokątnego rynku oraz reszty murów obronnych (Barbakan, Brama Floriańska).
• Ratusze w Toruniu, we Wrocławiu są najczystszymi z zachowanych przykładów architektury świeckiej.
• Z kamienic mieszczańskich najwięcej przetrwało w Toruniu, nieliczne w Gdańsku i Wrocławiu.
• Zamek w Malborku to świetnie zachowany dotąd zabytek jak i też wiele zamków piastowskich.

RZEŹBA

• Rzeźby, które przetrwały przedstawiają wysoki poziom artystyczny.
• Są to m.in.:
  • Posąg Księżnej Salomei – Księżnej Głogowskiej,
  • Nagrobek Henryka IV Probusa we Wrocławiu z III i XIV (bez baldachimu),
  • Nagrobek Kazimierza Wielkiego z Katedrze na Wawelu XV w.,
  • Piękne Madonny XV w. ( z kamienia lub polichromowanego drewna).
• Dzieła rzeźbiarzy małopolskich, śląskich i czeskich wykazują wiele podobieństw.
• Madonna z Krużlowej – drewniana polichromowana rzeźba zachwycane wyjątkowym wdziękiem subtelnością.
• Również tego typu dziełem jest Madonna z Wrocławia.
• Wit Stwosz (XV/XVI w.), jego rzeźbiony i polichromowany ołtarz dla kościoła Mariackiego jest najpiękniejszym i największym ołtarzem gotyckim w Europie.
• Innej jego dzieła:
  • kamienny krucyfiks w kościele Mariackim w Krakowie,
  • nagrobek Kazimierza Jagiellończyka w Katedrze Wawelskiej,
  • nagrobek biskupa Oleśnickiego w Katedrze w Gnieźnie,
  • płytę epitafijną Kallimacha (kościół Dominikanów w Krakowie). 

Ołtarz Mariacki 1477-1489

• Jest to poliptyk o tematyce maryjnej złożony z pięciu części.
• Boczne skrzydła podzielone są na prostokątne płasko rzeźbione kwatery o tematyce z życia Marii i Chrystusa.
• Część środkowa przedstawia Zaśnięcie Maryi, jest monumentalna wielofigurową kompozycją wykonaną w rzeźbie pełnej.
• Dzieło Stwosza stoi już na pograniczu nowego stylu renesansu: żarliwość religijna i uduchowienie sąsiaduje z nim drobiazgowa obserwacja natury.
• Typowe elementy dekoracyjne gotyckie części centralnej z wielkim półkolistym łukiem zapowiadającym nawrót do form antycznych.

MALARSTWO 

• W XV wieku wyróżniają się malarze ze szkoły sądeckiej w której cechy rodzinne spotykały się z wpływami bizantyjskimi i włoskimi.

Pieta z Powiatu Sądeckiego

• Z XV w.
• Ciemna sylweta płaszcza Marii opiekuńczo opływa umęczone ciało Jezusa.
• Jego jasna plama stanowi kontrast walorowy z plamą płaszcza stając się centrum, dominantą kompozycji.
• Wyciągnięta bezwładnie prawa ręka podkreśla kierunek spływu szaty Marii.
• Tułów Chrystusa stanowi lekki skos zrównoważony, wyprostowaną ręka i przeciwstawnym skosem włóczni anioła.
• Kierunki jasne i ciemne tworzą dyskretny rytm.
• Kompozycja zamyka od góry poziome ramię krzyża, stanowiąc mocny układ.
• Kompozycja jest oparta na symetrii pozornej bardzo spokojna pełna szlachetnego umiaru.
• Ból matki opłakującej śmierć syna daje odczuć jako ból wewnętrzny i nie wyraża się w żadnym gwałtownym ruchem.

PODSUMOWANIE

• Cała sztuka średniowiecza miała funkcję religijną, odznaczała się rozbudowaną symboliką przedstawień.
• Spośród wszystkich gałęzi sztuk rozwijała się architektura.
• Nazwy stylów romańskich i gotyckich zrodziły się bardzo późno.
• Określenie „gotycki” powstało w renesansie, który z lekceważeniem patrzył na dzieła „barbarzyńskich gotów”.
• Styl romański otrzymał nazwę w XVIII w., jej znaczenie było określenie pochodzenia stylu z obszaru kultury rzymskiej (również nieścisłe).