Sztuka II poł. XIX wieku – Sztuka (omówienie ogólne)

SZTUKA (OMÓWIENIE OGÓLNE)

ZAGADNIENIA ARCHITEKTURY I RZEMIOSŁA ARTYSTYCZNEGO

• Dziejearchitektury i rzemiosła artystycznego omawianych czasów idąodrębnymi torami od awangardowych kierunków w malarstwie.
• Wklasycyzmie i romantyzmie zapoczątkowany historycyzm warchitekturze (nawiązanie do stylów dawnych).
• Nastałateż moda na naśladowanie wszystkich stylów przeszłości:
  • neogotyk,
  • neorenesans,
  • neobarok,
  • neorokoko.
  • budowleprzypominające, bizantyjskie czy egipskie budynki.
• Powstałyobiekty łączące klika różnych motywów stylowych w jedna całośćbył to tzw. eklektyzm(np. OperaParyska,TeatrSłowackiego w Krakowie).
• Częstotez powstawały obiekty, które mimo wznowienia i łączenia starychform odznaczają się swoistą urodą (liczne kamienicedziewiętnastowiecznej Łodzi przy ulicy Piotrkowskiej).
• Architekcistosowali nowe materiały i sposoby konstrukcyjne i ją zasłanianomaskują ją myśląc, że jest zgodna z historyzującym stylemcałości.
• Wkonstrukcji dworów pawilonów, hal pojawiło się żelazo, jednakczęsto żelazne słupy zdobione były w odlane wraz z nimi głowiceantyczne.
• Przewrótkonstrukcyjno-materiałowy zapoczątkowali w XIX w., inżynierowie,twórcy mostów, al. fabrycznych, dworców niezaliczanych w tychczasach do architektury.
• Soufflotzaczął stosować żelazo w elementach konstrukcyjnych w roku 1772zbudowano w Anglii pierwszy na świecie żelazny most na rzeceSevern, za nim poszły inne o doskonalszej konstrukcji a po roku1800 powszechnie już je stosowano.
• Mimozastosowania żelaznej konstrukcji szkieletowej nadal przydawanobudynkom historyzujące dekorację lub całe fasady skrywającekonstrukcje.

Kryształowy Pałac J.Paxton

• Zostałwniesiony z okazji Wystawy Powszechnej w Londynie w 1851 r.
• Spełniałfunkcję pawilonu wystawowego, jego twórcą był ogrodnik, któryprojektował go wzorując się na zbudowanej uprzednio cieplarni.
• Pałacstanowi lekki, żelazny szkielet skonstruowany ze standaryzowanychmodularnych jednostek, całkowicie przeszklony.
• Kolejnymkrokiem naprzód, który przygotowywał grunt pod rozwójarchitektury XX wieku był wynalazek stali – materiałuwytrzymałego na rozciągnięcie, a swoje zastosowanie znalazło wkonstrukcji mostów szczególnie wiszących.
• Drugimprzełomowym wynalazkiem stał się żelbet opatentowany przezogrodnika Josepha Moniera (1867).
• Żelbetpolega na zbrojeniu betonu żelaznymi prętami.
• Żelazotez zostaje zabezpieczone przez beton przed wpływem wysokichtemperatur i wilgoci.
• Kolejnądemonstracją możliwości żelaza staja się Wystawa Powszechna wParyżu w 1889 r. skonstruowano tam olbrzymią Hale Maszyn.
• Dlatej wystawy wzniósł swój pomnik „Możliwości Technicznych”Gustave Eiffel:
  • jegowieża potężna a zarazem lekka, ażurowa konstrukcja orewelacyjnej na owe czasy wysokości 312 m. wywołała burzeprotestów.
• Nadrugą połowę XIX w. przypada dość radykalna przebudowa Paryża(1852-1889) gdyż jego stara zabudowa nie mogła sprostać problemomnowej komunikacji i rozwoju przemysłu, autorem prac przebudowy byłEugéne Haussmann.
• Nowekonstrukcje znalazły spełnienie w architekturze mieszkalnej w St.Zjednoczonych.
• Grupaarchitektów stworzyła tzw. Szkołę Chicagowską odznaczająca sięprostotą kubicznych brył, wynikającą z materiału i funkcji.
• Fasadybudynków były przeszklone wielkimi oknami z początku dodawanojeszcze motywy dekoracyjne (fryzy pod gzymsami wieńczącymi), leczz czasem odkryto czyste piękno tego skrajnego funkcjonalizmu izrezygnowano z wszelkich ozdób.
• Nastąpiłostateczny upadek rzemiosła artystycznego wypartego przez tanią,seryjną, magazynową produkcję.
• Produkcjabył masowa co nie przeszkadzało, że przedmioty pokrywano bogatymornamentem i formowano w kształty całkowicie niefunkcjonalne,niezgodne z nawą technologią.
• Innynurt w architekturze mieszkalnej, nurt bardziej „organiczny”reprezentowali od połowy XIX w. Anglicy ukształcił się on dziękiteoriom głoszonym przez Johna Ruskina filozofa, krytyka iteoretyka.
• Głosił„religię piękna” jako najwyższej wartości w życiuczłowieka.
• Źródłozłego smaku upatrywał w postępie technologicznym, przeciwstawiłsię maszynowej produkcji.
• IdeeRuskina wcielał w życie William Morris – grafik, poeta,rzeźbiarz, który wskrzesił rzemiosło artystyczne otwierającwarsztaty produkujące przedmioty codziennego użytku wedle zasadśredniowiecznej produkcji cechowej były to:
  • meble,
  • szkła,
  • ceramika.
• Morriswraz z grupą innych artystów pragnął nasycić sztuką onajwyższej jakości artystycznej w rzemiośle jak i warchitekturze.
• Projektowaliprywatne domy w otoczeniu ogrodów, była to faktura funkcjonalna.
• Tufunkcjonalizm stwarzał warunki dające wygodę, zapewniające prawodo intymności i tęsknotę za niepowtarzalnością, indywidualizmemform, organizujących codzienny byt człowieka (dom Morrisa).
• WarsztatyMorrisa, wypuszczały jednak przedmioty bardzo drogie, dostępnetylko najzamożniejszym warstwom – tak powstała sprzecznośćdotarcia ze sztuką do mas a nabywania przez nich dzieł.
• Wsztuce angielskiej we wnętrzach również panował –eklektyzm.
• Oryginalnymstylem wnętrz stał się w Europie biedermeier odznaczający sięspokojnymi, rzeczowymi, funkcjonalnymi formami mebli o kształtachprostych skromnych bez zbytniej dekoracji.