Sztuka Renesansu – Architektura

Zagadnienia Architektury

Renesansowej

TYPOWE DZIEŁO
Kościół San Pietro in Montorio (Tempietto) 1502r.

• Został zbudowany przez Donata Bramantego.
• Występują w nim cechy istotne dla renesansu i charakteryzujące ten styl we Włoszech.
• Tempietto jest maleńką świątynią na planie koła.
• Krytą kopułą na wysokim bębnie.
• Ściany trzonu budowli są przez doryckie kolumny.
• Przejście miedzy kolumnadą a kopułą stanowi taras a balustradą.
• Mimo małych kameralnych rozmiarów architekt stworzył wrażenie monumentalizmu dzięki zwartości planu, prostocie syntezie środków wyrazu.
• Bryła jest czytelna, jasna, lekka, urozmaicona mimo braku dekoracji rzeźbiarskiej.
• Silnie podkreślone są tu rytmu przebiegające w płaszczyźnie poziomej są to:
• stopnie,
• linie gzymsu,
• balustrady,
• podstawy kopuły.
• Oglądane w perspektywie wydają się lekko wygiętymi łukami.

XXX

• W innych dziełach widać podobne cechy:
• przewagę kierunków horyzontalnych,
• koncepcje kompozycyjną inspirowana starożytnością,
• antyczne detale dekoracyjne i konstrukcyjne,
• „zrośnięcie budowli z ziemią”,
• rygorystyczna tektonika podporządkowująca dekorację konstrukcji.
• Architektura renesansu zrodziła się na terenach Toskanii (dawniej Etrurii) w Florencji.
• Tutaj powstawały nowatorskie koncepcje typów budowli i nawiązywano do Antyku.
• Przełomową data (1420r.) zbudowano wówczas sklepienie klasztorne (kopuły) na gotyckiej Katedrze Santa Maria del Fiore przez F. Brunelleschiego.

Filip Brunelleschi

• Architekt, złotnik, rzeźbiarz.
• Pierwszy badał w Rzymie starożytną architekturę.
• Bywa uważany za twórcę architektury renesansowej.

ELEMENTY KONSTRUKCYJNE

• Podstawową formą stał się luk półkolisty, uważany za szlachetniejszy, doskonalszy i bardziej harmonijny niż gotycki.
• Powróciło sklepienie kolebkowe, które otrzymało lunety – małe odcinki sklepionek przenikające się z nim prostopadle wchodzące w głąb kolebki.
• Na bazie półkolistego łuku stosowano ulubioną formę renesansu – arkadę – czyli łuk oparty na dwóch kolumnach lub marmurach.
• Otwarty krużganek loggię – ganek przesklepiony, otwierający się na zewnątrz rzędem arkad.
• Popularna stała się inną formą antyku – portyk.
• Używano tradycyjnej kopuły na żaglach opartej na bębnie i zawieszonej latarnią do nowego tzw. sklepienia klasztornego stanowiącego rodzaj kopuły skonstruowanej na żebrach.
• Posługiwano się antyczną kopułą na murach cylindrycznych (Panteon).
• W budowlach świeckich stosowano drewniane stropy.
• Belki profilowano i malowano.
• Drewniany strop wycięty w skrzynce – kasetony o kształcie kwadratu lub wieloboku.
• Nowością stały się sufity, do belek stropowych przybijano deski, pokrywano je zaprawą wapienną (lub gipsową narzucaną na warstwę trzciny.
• Sufity rozprzestrzeniły się szybko bo lepiej odbijały światło.
• Inną odmianą sklepienia było sklepienie zwierciadlane – przypominające kolebkę ściętą od góry poziomą płaszczyzną.
• Renesans powraca do lekkich kolumn.
• We wnętrzach rolę dekoracyjną a jednocześnie wzmacniającą pełnią przyścienne kolumny oraz pilastry.
• Bryłę budowli świeckich urozmaicają balkony oparte na murach lub wiszące.
• W renesansie rozwinęła się bardzo architektura schodów.
• W XVI w. rozpowszechnił się typ kręconej klatki schodowej, dającej góry wrażenie przekroju muszli.
• Balustrady balkonów, krużganków, schodów wykonywano z drewna, kamienia lub brązu.
• Poszczególne ich elementy (tralki, balaski) swoim kształtem przypominały kolumienki lub formę dzbana – jednego lub dwóch złączonych podstawami i połączonych pierścieniami.

KSZTAŁTOWANIE MURÓW ZEWNĘTRZNYCH, DEKORACJA

• Mury budowano z cegły i okładano płytami ciosowymi poddanymi specjalnej obróbce – rustyce:
• płyty fakturowano nadając im wygląd szorstkiego, surowego kamienia,
• cięto w wystające do przodu stykające się ze sobą płaszczyzny (diament lub półdiament).
• Czasem ceglany mur pokrywano tynkiem.
• Na ostatnią warstwę nakładano rysunek metoda przepróchy i ostrymi metalowymi narzędziami wykonywano w tych miejscach kolejne warstwy tynku uzyskując efekt delikatnego barwnego reliefu, taką technikę zdobniczą nazywa się sgraffita.
• Fasady i wnętrza zdobiono także reliefem wypukłym z kamienia nałożonym na powierzchnie muru.
• Otynkowane ściany wewnątrz i od strony dziedzińca freskami (al fresco).
• Okna i drzwi otrzymywały ozdobne obramowania.
• Okna były prostokątne lub zamknięte półkolistym łukiem.
• Często dzielono je pośrodku kolumienkami a po bokach flankowano kolumienkami lub pilastrami.
• Nadproża okien prostokątnych wręczono fryzem i gzymsem, czasem półkolistym lub trójkątnym tympanonem.
• Dekoracyjną i użytkową rolę ma tez attyka – kamienna nastawa nad ostatnim piętrem zasłaniająca dach przed przenoszeniem się ognia w razie pożaru.
• Dekorację rzeźbiarską stanowią kapitele kolumn naśladujące kapitele w stylach starożytnych, lub swobodnie interpretujące motywy antyku, są to motywy dekoracyjne belkowań i portali:
• wolę oczka,
• perełki,
• palmety.
• Popularną formą dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej jest groteska o motywach wici roślinnych, postaci fantastycznych, zwierzęcych, mitologicznych splecionych w jedną całość.
• Ulubione w renesansie kształty – to najprostsze figury geometryczne nieskomplikowane.
• Współżyją one z lekko przetworzonymi motywami roślinnymi.
• Podkreślają konstrukcję, urozmaicają zasadniczą bryłę przydając jej lekkość.
• Wszystkie detale i elementy tworzą zrytmizowane pionami, długie poziome ciągi podkreślające horyzontalizm w architekturze:
• balaski,
• arkady,
• rzędy okien,
• rzędy kolumn.

WNĘTRZA

• Są przestronne i jasne.
• Meble są wygodne.
• Pokoje ogrzewa się kominkami lub piecami kaflowymi.
• Na ścianach wiszą obrazy oraz gobeliny – tkaniny dekoracyjne wykonywane z wełny i jedwabiu znane już w średniowieczu.
• Elementami dekoracjami są malowane belkowane drewniane stropy lub malowane sufity. Kolorystyka wnętrz jest pogodna, występują nasycone: czerwienie, zielenie, błękity, żółcie, używa się oszczędnie złota.

TYPOWE BUDOWLE

• Wobec wynalazku broni palnej stałe umocnienia stały się bezużyteczne.
• Mury obronne obniżano i pokrywano nasypami ziemnymi, by mogły w nich grzęznąć pociski.
• Baszty miejskie zostały zastąpione przez potężne bastiony na narożach murów.
• Budownictwem obronnym zajmowało się wiele wybitnych artystów, m.in. Michał Anioł i Leonardo da Vinci.
• Wszystkie budowle miejskie wnosiło się z troską o jak najkorzystniejszy wygląd w całym ich zespole.
• Zabudowuje się place, w ich rozwiązaniu przeważa koncepcja osiowa.
• Do najsłynniejszych rozważań należą:
• Pizza San Mario w Wenecji,
• zabudowania wzgórza kapitolińskiego w Rzymie zaprojektowana przez M. Anioła.
• Nieodłącznym elementem wystroju renesansowych placów były fontanny i pomniki.
• Czasem wykorzystywano starożytne budowle na Pizza Colonna w Rzymie z kolumną M. Aureliusza.
• W dojrzałym renesansie zrodziła się nowa koncepcja miasta.
• Architekci włoscy pozostawiali wiele projektów planów idealnego miasta.
• Idealne miasta planowane były na założeniach centralnych, przeważnie wielokąta, ufortyfikowane, z centralnym rynkiem i promieniście odchodzącym od niego ulicami.
• Zagadnienie z ideami humanizmu przeważały w renesansie budowle świeckie były to:
• pałace,
• okazałe domy mieszczan,
• ratusze,
• biblioteki,
• sukiennice,
• podmiejskie wille,
• zamki obronne,
• arsenały.
• Przy kościołach nowymi typami budowli stały się kaplice grobowe.

Pałace

• Możnych rodów to okazałe miejskie rezydencje.
• Typ pałacu ukształtował się we Włoszech we Florencji w XV w.
• Pałac renesansowy jest budowlą zwartą na planie prostokąta z zewnętrznymi dziedzińcami przeważnie arkadowym.
• Jest to na ogół piętrowy o płaskim dachu i silnie wystającymi wieńczącym gzymsie budynek.
• Okna są duże.
• Drzwi obramowane portalami.
• W wielu pałacach interesująco zaprojektowano schody.
• Fasady są dość oszczędne czasem nawet surowe.
• Większość pałaców pełnią role ogromną stąd surowy wygląd zewnętrzny o otwartym ku wewnętrznemu dziedzińcowi.

Pałac Kancelarii (Cancelleria) Papieskiej w Rzymie

• Zbudowany u schyłku XV w.
• Dwupiętrowy o wieloosiowej fasadzie.
• Parzysty rytm pilastrów przerywa na obu piętach jednostajny rytm okien.
• Gzymsy tworzą silnie zaznaczone poziome podziały.
• Widoczna jest inspiracja Koloseum.
• Piękny jest kolumnowy dziedziniec.

Wille Podmiejskie

• Luksusowe pałacyki niewielkich rozmiarów otoczone ogrodem, miejsce relaksu i wytchnienia.
• Są przeważnie jednopiętrowe o dość oszczędnym wystroju dekoracyjnym.
• Uderzającą cechą bryły jest elegancja, lekkość, wytworność.
• Plany są różne najczęściej centralne:
• kwadratu,
• krzyża greckiego,
• prostokąta.
• Budowle są znakomicie skomplikowane z otoczeniem, przeważa w nich układ horyzontalny.

Villa Farnesina

• Zbudowana przez Rafaela Santi.
• To niewielka jednopiętrowa budowla o pozornym suchym rytmie, prostokątnie zakończonych okien i prostych gzymsów .
• Skrzydła boczne wysunięte są prostopadle w stosunku do trzonu budowli.
• Wejście stanowi pięć arkad zajmujących całą środkową część parteru pałacu.
• Jedynym ozdobnym elementem jest rzeźbiony fryz przebiegający tuż przed gzymsem wieńczącym.
• Wnętrze również zdobił Rafael.
• Są to malowidła na ścianach i lustrzanych sufitach m.in. słynna mitologiczna scena Triumf Galatei.

XXX

• Zamki obronne mają najczęściej plan jak projekty idealnych miast renesansowych.
• Założone są na wieloboku foremnym.
• Są ufortyfikowane z bastionami i fosą wokół murów.
• Centrum rynku zajmowały ratusze.
• Renesansowy ratusz jest zwartą kubiczną bryłą urozmaiconą dekoracją rzeźbiarską lub arkadami.
• Nad budynkiem góruje wieża o smukłych lekkich proporcjach.
• Koncepcje kościołów są różne.  
• Podłużne: krzyża łacińskiego, lub prostokątne z nawą poprzeczną.
• Nawy boczne oddzielone są od głównej kolumnami.
• W założeniach podłużnych stosuje się sklepienia kolebkowe lub drewniane ozdobne stropy.
• Na skrzyżowaniu naw regułą staje się kopuła.
• Ulubioną formą renesansu są założenia centralne na kwadracie, krzyżu greckim, kole, oczywiście kryte kopułą, najpełniej odzwierciedlające renesansowe poszukiwanie kształtów doskonałych w formach zwartych, zamkniętych, idealnie symetrycznych, regulujących.
• Plan centralny uważany był za najdoskonalszy:
• Kościół Santa Maria degli Angeli, zaprojektowany na planie szesnastoboku,
• Tempietto na kole,
• Santa Maria delia Consolazione w Todi ma założenie czterokonchowe,
• Kościół Piotra i Pawła w Rzymie – plan krzyża greckiego wpisanego w kwadrat.

Kaplice Grobowe

• Powstawały przy kościołach dzięki przebudowie dawnych istniejących w tym samym miejscu lub były samodzielnymi wolno stojącymi budowlami.
• Wznoszono je na planach centralnego kwadratu, kryto kopułą na bębnie.
• Wewnątrz znajdowały się sarkofagi przyścienne.
• Ściany zdobiono dekoracją rzeźbiarską lub elementami architektonicznymi.
• Dzieła te więcej mówią o życiu ziemskim zmarłych i słowie, wielkości niż życiu wiecznym.
• Wnętrze jest nasycone światłem poważne i pogodne zarazem.

Wybitni Architekci i Historyczny
Rozwój Form Architektury Włoskiej

ARCHITEKCI XV WIEKU
Filippo Brunelleschi

• Działał w swym rodzinnym mieście Florencji.
• Jego monumentalna kopuła katedry Santa Maria del Fiore otwiera renesans w architekturze.
• Zbudował ją bez użycia rusztowań, bo opiera się na ośmiu potężnych stromych żebrach miedzy, które wprowadzono żebra cieńsze.
• Konstrukcyjny szkielet został wypełniony by utworzyć spiętą powłokę, następnie połączony drugą wewnętrzną łupiną.
• Tak powstała żebrowa dwupowłokowa kopuła osadzona na bębnie i zwieńczona smukłą latarnią cylindryczną.
• Brunelleschi najprawdopodobniej był twórcą Pałacu w Pitti:
• potężna budowla (38 m. wys.),
• o surowym ciężkim wyglądzie,
• popełnił funkcję obronną,
• pałac później został rozbudowany,
• artyście przypisuje się cześć środkową,
• w fasadzie pałacu zastosowano po raz pierwszy rustykę,
• całość składa się z trzech kondygnacji oddzielonych od siebie gzymsami galerią arkadową,
• jednostajny rytm okien podkreśla surowość wyglądu budowli,
• dzieło jest pierwszym renesansowym pałacem o zamkniętej kubicznej bryle z dziedzińcem po środku.

Santo Spirito we Florencji

• Jest trójnawową bazyliką na planie łacińskiego krzyża z kopułą na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem i prezbiterium zamkniętym prostokątnie.
• Plan jest zwarty.
• Długość nawy głównej wraz z prezbiterium da się podzielić na sześć kwadratów.
• Ramiona transeptu tworzą dwa dalsze wielkości.
• Nowością jest tu rozwiązanie nawy bocznej, która obiega wokół cały plan krzyża.

Kaplica Pazzich we Florencji

• Jest połączeniem założenia centralnego z podłużnym.
• Całość jest wzniesiona na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu w części środkowej krytego kopułą na żaglach.
• Na osi podłużnej prostokąt planu zamyka kwadratowe prezbiterium kryte małą kopułą.
• Od przodu znajduje się przedsionek ze sklepieniem kolebkowym oparty na 6 kolumnach z małą kopułką po środku.
• Pod nią ścianę czołową wycięta półkolistym łukiem.
• Kompozycją rządzi: lekkość, szlacheckość, umiar, harmonia i rytm.
• Ważna jest funkcja światłocieniowa związanego z przestrzennym działaniem poszczególnych części:
• kolumn,
• belkowania,
• ściana nad belkowaniem,
• kopuła – są one jasno oświetlone.

Szpital Niewiniątek (Spedale degli Innocenti)/1419/

• Dzieło architektury świeckiej (przytułek dla niemowląt).
• Budowla jest niska jedno piętrowa.
• Od strony ulicy rozciągnięta silnie w kierunku horyzontalnym.
• Piękna jest elewacja z podcieniami stworzonymi z dziewięć arkad stojących na podwyższeniu dziewięciostopniowych schodów.
• Poziomy rytm gzymsów i stopni – piony kolumn i okien z rytmem półkolistych łuków tworzą całość lekką wdzięczną i pogodną.
• Widnieje tu oszczędność środków w połączeniu z subtelnymi detalami, zapożyczonymi z antyku (głównie korynckie, tympanony nad oknami).
• Zauważamy tez postaci niemowląt w okrągłych medalionach wykuwanych majolice przez rzeźbiarza Robbie i umieszczonych między arkadami.

XXX

• Wszystkie dzieła Brunelleschiego odznaczają się, harmonią, pogodą i spokojem.
• Artysta umiał pogodzić klasyczną powściągliwość i umiar z różnorodnością i zmiennością lekkich form.

Leone Battista Alberti /1404-1472/

• Architekt z XV w.
• Działał we Florencji.
• Człowiek uniwersalny:
• wybitny humanista,
• literat,
• rysownik,
• rzeźbiarz,
• architekt.
• Studiował prawo.
• Napisał trzy traktaty o architekturze, rzeźbie i malarstwie.
• Był członkiem Akademii Platońskiej.

Kościół San Andrea w Mantui /1470-1472/

• Nowatorskim rozwiązaniem jest tu wprowadzenie kaplic zastępujące nawy boczne.
• Jest to plan jednonawowy, krzyża łacińskiego z kopułą na skrzyżowaniu naw.

Fasad Santa Maria Novella /1456-1470/

• Fasada została przebudowana z gotyckiej.
• Składa się z dwóch kondygnacji i jest zwieńczona wielkim klasycznym tympanonem.
• Ze względu na gwałtowne optyczne przejście z wysokiej nawy głównej do niższych o połowę naw bocznych, Alberti wprowadził dwie nawy łączące łagodne nawy o brzegach lekko wygiętych.
• Teraz fasady będą przeważnie dwu kondygnacyjne, poziomo podzielone gzymsami, a pionowo plastrami lub półkolumnami zwieńczone tympanonem.

Pałac Rucellai

• Nowością jest fasada tego pałacu – dwupiętrowa zwieńczona silnie występującym gzymsem.
• Artysta wprowadził w niej po raz pierwszy w renesansie płaskie pilastry na tle boniowania, potęgujące rytmikę pionową, zaznaczoną także półkoliście zwieńczonymi oknami.
• Parter jest porządku doryckim zmodyfikowanym (toskańsko-dorycki) oby dwa piętra w korynckim.

ARCHITEKCI XVI W.
Donato Bramante z Urbino /1444-1514/

• Malarz architekt.
• Młodość spędził w Mediolanie.
• W 1500 przeniósł się do Rzymu został architektem Juliusza II.
• Najwybitniejsze dzieło to Santro Pietro In Montoria Tempietto.
• Ulubioną formą Bramantego była budowla centralna.
• Na zlecenie papieża Juliusza II zaprojektował całkowitą przebudowę Bazyliki św. Piotra na planie centralnym.
• Bramantemu zawdzięcza się zasadniczą koncepcję tej ogromnej budowli wpisanego w kwadrat z kopułą na skrzyżowaniu naw, z których każda kończy się półkolistą absydą.
• Na przekątnym kwadratu, blisko przecięcia się ramion krzyża usytuowano cztery mniejsze kopuły za nim w narożnikach kwadratu, 4 kaplice zakończone wieżami.

XXX

• Bramante pierwszy zaczął projektować budowle monumentalne imponujące rozmiarami, stanowiące potężne zwarte bryły w rozległej przestrzeni.
• Odszedł od ideałów w XV wieku ku antykowi innemu operującemu efektem ogromu i wspaniałości.
• Podkreślał przestrzenną plastykę detali.
• Osiągnął głębsze światłocieniowe.

Rafael Santi z Urbino

• Tworzył w Rzymie.
• Malarz, architekt ulegający wpływom Bramantego.
• Konserwator wielu ruin w Rzymie.

Antonio da Sangallo Młodszy

• Twórca pałacu Farnese w Rzymie.
• Tworzył w tym samym czasie co Santi i Bramante.

Michał Anioł Buonarroti /1475-1564/

• Malarz, rzeźbiarz, architekt.
• W przebudowie Bazyliki św. Piotra oparł się na planach Bramantego.
• Pozostał więc plan krzyża greckiego wpisanego w kwadrat.
• Zmieniły się poszczególne proporcje poszczególnych części budowli.
• Michał Anioł odszedł od umiaru i równowartości w działanie elementów ma korzyść silnych kontrastów i dynamiki układu.
• Pogrubił mury i filary dźwigające kopułę.
• Zmniejszył kaplice.
• Zawęził nawy.
• Powiększył rozpiętość kopuły (42m. śred. I 132 m. wys. od posadzki).
• Założenie budowli bardziej jeszcze niż u Bramantego – ściśle zwarte.
• W ten sposób zaakcentował środek świątyni nad grobem św. Piotra.
• Na zewnątrz został zastosowany podział ścian za pomocą licznych pilastrów zwieńczonych korynckimi kapitelami.
• Dominantą jest kopuła o smukłej czaszy na 16-stu żebrach wydłużona jeszcze wysokim bębnem i latarnią.
• Między oknami tamburu zastosował podwójny rytm kolumn.
• Dzieło jest: dynamiczne, mocne, pełne ruchu dzięki silnemu rzeźbiarskiemu rozwarstwieniu ścian pilastrami, wielolistwowemu gzymsowi i kolumnadzie bębna.
• Budowle na zewnątrz i we wnętrz przyjmowały dotąd pełnie światła ale rozproszonego, spokojnego.
• Światło cień działam kontrastami i potęguje wrażenie malowniczości.
• Efekty malowniczości i dekoracyjności zostały wydobyte szczególnie w dwóch dziełach M. Anioła:
• w przedsionku Biblioteki św. Wawrzyńca /1523/,
• Laurenzieny,
• w kaplicy Macydeuszów.
• W Bibliotece M. Anioł zastosował podwójny rytm przyściennych kolumn ukrytych w półkolistych niszach.
• Ściany biblioteki są bardzo silne podzielone kolumnami i ślepymi oknami zwieńczonymi tympanonami i objętymi w ramy pilastrów, małymi podwójnymi konsolami pod każdą parą kolumn.
• Niezwykle są tu schody – trzytraktowe.
• Stopnie środkowego traktu wygięte są półkoliście.
• Pierwszy z nich jest bardzo szeroki (daje efekt spływania z góry).
• Całość wnętrza jest płynnym ruchem spotęgowanym jeszcze dwubarwnością użytego materiału.

Kaplica Mecydeuszów

• Podobne efekty jak w Bibliotece.
• Podwójny rytm pilastrów.
• Ślepe okna w głębi ścian.
• Kontrastowe efekty światłocieniowe.
• Rzeźbiarskość wystroju architektonicznego zastało jeszcze skojarzone z rzeźbą pełną.
• Na dwóch sarkofagach artysta umieścił alegoryczne postaci: Noc i dzień; Zmierzch i Poranek, a w niszach nad nimi posągi Giuliana i Lorenza Medicich.

Plac Kapitoliński

• W tej zabudowie został efekt długich schodów wiodących na wzgórze.
• Plan placu otrzymał kształt trapezu zawężonego w kierunku schodów.
• Jego środek zajmuje pomnik Marka Aureliusza.
• Na osi na wprost schodów znajduję się Pałac Senatorski.
• Po obu stronach Muzeum Kapitolińskie i Pałac Konserwatorów.

XXX

• Architektura M. Anioła zapowiada już barok:
• bryły bardzo dynamiczne, ruchliwe,
• kompozycja oparta na zasadzie kontrastów,
• istnieje duża rzeźbiarskość detali architektonicznych.

Andrea Palladio z Vicenzy /1508-1580/

• Studiował w Rzymie.
• Był wielbicielem architektury starożytnej.

Kościół Il Redentore w Wenecji

• Przypomina nieco San Andrea Albertiego w zastosowaniu jednonawowego założenia z rzędami bocznych kaplic na miejscu naw bocznych.
• Korpus jest krótki i zwarty.
• Kopuła wznosi się nad prezbiterium zamkniętym poprzecznie dwiema absydami, a na osi rzędem kolumn.
• Kompozycja fasady polega na rytmicznym powtórzeniu par elementów.
• Od góry fasada zamknięta jest trójkątnym tympanonem wspartym na dwóch parach kolumn z każdej strony.
• Wielkiemu tympanonowi odpowiada mniejszy nad drzwiami.
• Miedzy filarami znajdują się nisze z posągami.
• Występują te same linie proste: piony, poziomy i skosy.
• Jedyny niewielki łuk zamyka drzwi wejściowe.
• „Bazylika” w Vicenzie – średniowieczny pałac, który przerobił i obudował wokół dwupiętrową halą z białego marmuru.
• W pałacu Chiergati i Bazylice artysta zastosował porządek dorycki i joński.
• W dziełach Palladia uderza surowa dyscyplina porządków i zasad kompozycji artystycznej.
• Wyraźna jest tez matematyczna symetria, wielka oszczędność środków.
• Z dużym umiarem stosował dekoracją rzeźbiarską. Harmonijność i szlachetność jego dzieł oparta jest na wyważonych proporcjach.

Willa Rotonda /1576/

• Została zbudowana na planie kwadratu z 4 portykami zwieńczonymi tympanonem z każdej strony.
• Centrum budowli, niedominującą nad całością jest kopuła.
• Budowla ta stała się wzorem dla architektury późniejszych czasów.

XXX

• Palladio jest twórcą także:
• Villi Tiene In Quito,
• Trissin In Meledo w Vicenzie.
• Zasady jego architektury królował we Francji i Anglii przez cały czas XVII w.
• Na przełomie XVIII i XIX stał się ojcem duchowym klasycyzmu.
• W Polsce również mamy dzieła oparte na koncepcji Villi Rotonda:
• Królikarnia w Warszawie /1786/,
• Pałacyk w Lubostroniu /1800/,
• Teatro Olimpio (Teatr pod Vicenzą był wzorem dla Teatru w Łazienkach Warszawskich.

ARCHITEKTURA WENECJI XV I XVI WIEKU

• Dom Złoty (Ca d’ Oro) z budowany w XVw. i Pałac Dożów częściowo gotycki, rozbudowany w renesansie są to dzieła pełne lekkości i czaru.
• Sprawiają to wrażenie dzięki ogromnej liczbie ażurów.
• Ażury utworzone są przez liczne okna i rzędy otwartych loggii spiętrzonych jedna nad drugą.
• Łuki gotyckie i mauretańskie.
• Precyzyjne i delikatne koronkowe detale.

Biblioteka św. Marka

• Zbudowana jest przez Jacopo Tatti Sansovino XVI w.
• Jest ona budynkiem bardzo długim i wąskim (21 osi okiennych).
• Otwiera się ku ulicy rzędami parterowych i piętrowych arkad.
• Kondygnacja dolna otrzymała kolumnadę i belkowanie w porządku doryckim a górna w jońskim.
• Fryz górnego piętra jest bardzo szeroki pokryty obfitą dekoracją rzeźbiarską.

XXX

• Miasto weneckie zostało zbudowane na polach i licznych wysepkach.
• Ulice, zastąpione są kanałami, nad którymi przerzucano liczne lekkie niewielkie mosty.
• Pałace nie są zbudowane, brak w nich wewnętrznego dziedzińca.
• Cały nacisk położona na wystrój fasady.
• Złoty Dom otrzymał swoja nazwę od pozłacanych kolumienek, balustrad i innych detali.
• Zastosowano w budowlach biały, różowy i wielobarwny marmur.
• Architekturę Wenecji tworzyli przeważnie architekci przybyli z innych miast.

OSIĄGNIĘCIA ARCHITEKTURY XV W.

• W XV w. architekturę cechowała prostota, czytelność bryły.
• Inspirowano się architekturą swobodnie czerpiąc z niej poszczególne elementy.
• Dzieła odznaczały się spokojnym rytmem, harmonią, unikano spięć, kontrastów.
• Przeważały kierunki horyzontalne.
• Głównym ośrodkiem była Florencja.
• Dzieła były niewielkich rozmiarów.
• Dekoracja oszczędna.
• W XV w. wprowadzono wszystkie ważniejsze detale architektoniczne inspirowane antykiem.
• Zastosowana po raz pierwszy piętrzenia porządków.

PODSUMOWANIE WIADOMOŚCI O ARCHITEKTURZE

OSIĄGNIĘCIA ARCHITEKTURY XVI W.

• Głównym ośrodkiem sztuki był Rzym.
• W tedy odkryto traktat Witruwiusza, który stał się przewodnikiem artystów.
• W XVI w. stosowano tzw. wielki porządek przeprowadzenie pilastrów lub kolumn przez całą wysokość fasady.
• W stosunku do XV w. uderza większy monumentalizm, bryły są bardziej zwarte, zamknięte.
• Dekoracja rygorystycznie przyporządkowana tektonicznie.
• Najbardziej klasyczny charakter miały dzieła złotego okresu – początku XVI w.
• Głównymi zasadami kompozycji był: ład, harmonia, czytelność, miara.
• Propozycje obliczano matematycznie.
• Nurt klasyczny otwiera Bramante, kontynuują jego uczniowie.
• Koncepcja klasyczna dochodzi do szczytu w klarownych chłodnych kompozycjach Palladia.
• Michał Anioł jest przedstawicielem innego nurtu, jego dzieła są dynamiczne malownicze, pełne ruchu, operujące wizualnym bogactwem, środków z wyraźnym współdziałaniem światła – zapowiadający nawy styl barok.