Sztuka XX wieku – Nadrealizm

NADREALIZM

• Surrealizmto światopogląd, postawa wobec życia, ruchartystyczno-intelektualny obejmujący różne dziedziny ludzkiejdziałalności.
• Ujawnieniesurrealizmu nastąpiło wcześniej w literaturze.
• Poglądynadrealistów wyrażały się w samym sposobie bycia lub poprzezdziałanie twórcze w:
  • poezji,
  • prozieliterackiej,
  • obrazach,
  • rzeźbach,
  • grafice.
• Wplastyce stosowano przeróżne techniki, były to:
  • kolaż(collage),
  • fotomontaż,
  • montaż
  • asamblaż,
  • przedmiotygotowe (jak w dadaizmie),
  • dekalkomania,czyli odcisk powstały na kartce, która została nakryta kartkązamalowaną,
  • frotaż(frottage), czyli technika rysunkowa polegająca na pocieraniugrafitem (przez papier) fakturowanej powierzchni podłożą,
  • firmaż(fumage) polegający na brudzeniu podobrazia kopciem świecy lubrozdmuchiwaniu mokrej farby po jej powierzchni,
  • kulaż(coulage), czyli toczenie rzadkiej farby po płótnie przezodpowiednie nachylenie go.
• Surrealiścizajmowali się także filmem, zespołowymi aranżacjami wnętrzwystawowych, pisaniem artykułów, organizowali skandalizującewystąpienia.
• Dodziś popularnie utożsamia się nadrealizm przede wszystkim zmalarstwem.
• Dziełosurrealistyczne powstaje w wyniku niekontrolowanego działania gryswobodnych kojarzeń, ujawniania podświadomych marzeń, pragnień,nienazwanych stanów tkwiących w podświadomości artysty.
• Dziełasurrealistycznego nie sposób zrozumieć w kategoriach logicznych inie powinno się do tego dążyć, gdyż przeczy to założeniomruchu i źródłom, z których dzieło się bierze.
• Przedstawicielenadrealistycznego malarstwa to m.in.:
  • MaxErnst,
  • YvesTanguy,
  • PaulDelvaux,
  • JoanMiró,
  • RenéMagritte,
  • SalvadorDali,
  • Georgiode Chirico – niezwiązany z grupą.

Max Ernst /1891-1976/

• Reprezentowałz początku ruch Dada w Kolonii.
• Zruchem surrealistycznym związał się od roku 1924 i pozostał muwierny.
• Uprawiałkolaż (cykle Stugłowakobietai Tydzieńdobroci),dekalkomanię, frotaż (np. Paradiamentów),malarstwo olejne.
• Wprowadziłdo malarstwa technikę drippingu w 1942 r. w Stanach Zjednoczonychdokąd wyjechał w czasie wojny (Muchanieeuklidesowa).
• Pracedadaistyczne:
  • Ślimakpokojowy(1920),
  • ZagadkaEuropy Centralnej(1920).
• Zapowiedźsurrealizmu:
  • SłońCelebes(1921),
  • Rewolucjanocą(1923).
• Obrazy:
  • Kwiatymuszli(1927),
  • Wielkilas(1927).
  • Pomnikptaków(1928),
  • Całemiasto(1935).
• Późniejszeprace:
  • Tajemnicemiłości(1955),
  • Evangeline(1957),
  • Pomnie sen(1958).
• Praceprzestrzenne:
  • Owocdługiego doświadczenia(1919),
  • Królgrający w szachy z królową(1944).

Yves Tranguy /1900-55/

• Swenadrealistyczne wizje ubierał w abstrakcyjną formę.
• W1939 r. osiedlił się w Stanach Zjednoczonych.
• Jegodzieła:
  • Mamo,tata jest ranny(1927),
  • Oczwartej godzinie latem,
  • Nadzieja(1929),
  • Scena(1936),
  • Dniopieszałości(1937),
  • Nudai spokój(1938),
  • Wielokrotnośćłuków(1954).

Paul Delvaux /1897-1994/

• Pochodziłz Belgii.
• Wewszystkich jego dziełach nieodmiennie powtarzają się postacikobiet najczęściej w akcie.
• Przykładyprac:
  • Nokturn(1939),
  • Ręce(1941),
  • Uśpionamuza(1944),
  • Szkielety(1944).

René Magritte /1898-1967/

• Belg.
• Jegosłynne dzieła:
  • Wkrainie nocy(1928),
  • Drabinaognia(1933),
  • Nieustannyruch (1934),
  • Terapeuta(1937),
  • Filozofiaw buduarze(1947),
  • Perspektywa„Balkonu” Maneta(1950),
  • Człowiekz Meloniku(1964),
  • Wszystkiedni(1964),
  • pracaprzestrzenna Postaćz ptakiem(1944).

Joan Miró /1893-1984/

• Hiszpan,jego prace oscylują miedzy abstrakcją i iluzja przedmiotową.
• Dzieła:
  • Pejzażkataloński(1923-24),
  • KarnawałArlekina(1924-25),
  • Ciałomojej ciemnowłosej(1927),
  • Ludziei rytm(1934),
  • Snobistycznywieczór u księżniczki(1944).

Salvador Dali /1904-89/

• Hiszpan,zyskał sławę dzięki swym skandalizującym wystąpieniom iakcjom.
• Pomimo,że grupa nadrealistów usunęła go ze swych szeregów, za niewierność wobec założeń ruchu, to on właśnie stał się jegosymbolem i sztandarem oraz wywarł wielki wpływ na sztukę, modę ireklamę w krajach zachodnich.
• Zajmowałsię malarstwem, filmem – wraz z Bruñuelem zrealizował Psaandaluzyjskiego (1928) i złoty wiek (1931).
• Pisałscenariusze do baletów.
• Zajmowałsię scenografią, grafiką ilustracyjną (Don Kichot (1956)).
• Obrazyolejne:
  • Ponuragra(1929),
  • Trwałośćpamięci(1931),
  • Płonącażyrafa(1935),
  • Kanibalizmjesieni(1936),
  • Przeczuciewojny domowej(1936),
  • Kuszenieśw. Antoniego(1946),
  • Madonnaz port Lligat(1949),
  • Chrystusśw. Jana od krzyża(1951),
  • Uczta(1955).

Georgiode Chirico /1888-1978/

• Urodzonyw Grecji w rodzinie włoskiej, twórczość swą rozwijałniezależnie od surrealistycznego ruchu.
• Jegomalarstwo określa się w historiach sztuki jako „metafizyczne”.
• Poroku 1920 twórczość artysty zmierza ku coraz wierniejszemurealizmowi.
• Obrazy:
  • Zagadkajesienne popołudnia(1910),
  • Zagadkagodziny(1911),
  • Zagadkaprzybycia(1912),
  • Nostalgiaza nieskończonością(1913-14),
  • Wróżbiarz(1915),
  • Hektori Andromacha(1916),
  • Trubadur(1916).

Jean Hans Arp /1887-1966/

• Niemiecosiadły we Francji.
• Arpzetknął się z różnonarodowymi środowiskami artystycznymi wWeimarze, Paryżu, Monachium, Zurychu (gdzie był głównymprzedstawicielem ruchu Dada).
• Związałsię z nadrealizmem.
• Byłrzeźbiarzem, malarzem, poetą, i teoretykiem sztuki.
• Zasłynąłjako twórca dwupłaszczyznowych barwnych reliefów abstrakcyjnych(od 1916).
• Wszystkiereliefy składające się z prostych, bardzo czytelnych form oorganicznych, opływowych kształtach malowanych gładko.
• Kompozycjesą proste klarowne, układy doskonale wyważone.
• Artystadążył do stworzenia kształtów całkowicie nowych, w żadnymsensie nie naśladujących natury.
• Niektóreprace:
  • SeriaFatagaga(1919),
  • Kolorowedrzewo(1917),
  • Tancerka(1925),
  • Balkon(1925),
  • Konfiguracja(1928),
  • dekoracjakawiarni Aubette w Strasburgu wraz Doesburgiem i Zofią Taeuher(1926-28),
  • reliefw gmachu UNESCO,
  • Rzeźbypełne:
    • Tors(1931) z białego marmuru,
    • Pasterzchmurz brązu dla miasteczka uniwersyteckiego w Caracas.

Alberto Giacometti /1901-66/

• Rzeźbiarzbył bliski dadaizmowi i surrealizmowi.
• Prace:
  • Pałaco czwartej nad ranem(1932-33),
  • Przedmiotniewidzialny(1935),
  • Głowana kiju(1947),
  • Nos(1947),
  • Ręka(1947),
  • WielkaPostać(1947).

_________________________________________________________________________________________

• Wystawynadrealistów były to najczęściej zaskakujące zespołowearanżacje stanowiące pewna całość.
• Nakażdej z wystaw wisiały obrazy, a także tzw. cadavre exquis tzn.„wyborne trupy”.
• Nazwawzięła się od popularnej zabawy wyzwalającej wyobraźnie idającej nieoczekiwane efekty, która może mieć charakterliteracki lub plastyczny.
• Wszystkierealizacje nadrealistów budzą specyficzne uczucia: niezwykłośćtajemnicy, dziwności absurdu, niepokoju, oczekiwania, niekiedyniesamowitości, poczucie zagrożenia, czarnego humoru.
• Każdyartysta reprezentuje skrajne odmienny świat.
• Uniektórych artystów (Salvador Dali) spotykamy się z opisemprzedmiotu, iluzją bryły, naśladowaniem faktury.
• YvesTanguy reprezentuje abstrakcjonizm nadrealistyczny: stwarzacałkowicie nowy świat form w niczym nieprzypominających tych,które istnieją realnie.
• Uwielu surrealistów widać różnorodne deformacje kształtównatury (Georgio de Chirico).
• Wszyscyw jakiś sposób odkształcają zaobserwowane formy i barwy,wyolbrzymiają przedmioty lub niektóre ich części, nade wszystkojednak zmieniają kontekst i znaczenie przedmiotów.
• Przedmiotyznane umieszczają w niezwykłej dla nich scenerii, sytuacjach,odrealniają je przez zestawienia z innymi formami, wziętymi zodmiennej rzeczywistości, odbierają im ich potoczny sens.
• Każdarzecz w dziele nadrealistycznym staje się swego rodzaju fenomenem,przyglądamy się jej, jakbyśmy ujrzeli ją pierwszy raz w życiu.
• Bezpośrednirodowód nadrealizmu to dadaizm ze swoim zaprzeczeniemdotychczasowych kryteriów estetycznych, kpiną, przewrotnymidziałaniami mającymi na celu wyrwanie sztuki z kanonów iwszelkich reguł głoszących pryzmat wyobraźni.
• Wiadomoteż, że wielu dadaistów przystąpiło do nadrealizmu ipropagowało z kolei jego założenia.
• Celesurrealizmu były jednak celami naukowymi, obranymi świadomie przezjego przedstawicieli i traktowanymi z taka powaga, ze usuwano zgrupy tych artystów, którzy wyłamywali się z przyjętych założeń(S. Dali).
• Celemruchu było ujawnienie sfery podświadomości ludzkiej, by janastępnie poznać i ukazać światu jako niedocenioną dotąd„warstwę” ludzkiej psychiki.
• Jestto sfera irracjonalna, a jeżeli podlega kontroli umysłu to dopieropo jej samorzutnym, automatycznym, niczym niekontrolowanymujawnieniu.
• Nadrealiścitworzyli na zasadzie „automatyzmu psychicznego”, niezastanawiając się nad sensem tego, co im podsuwa wyobraźnia,zapisywali sny, aranżowali luźne gry wyzwalające różneskojarzenia, realizowali wszystko i na wszystkie możliwe sposoby,byleby tylko motorem ich działania nie była refleksja,rozumowanie, ocenianie, wybór.
• Interesowalisię też niezwykłymi stanami wynikającymi z halucynacji, seansówhipnotyzujących i chorób psychicznych.
• Nadrealiściwychodzili z założenia, iż głównym czynnikiem rządzącymżyciem ludzkim są ponadracjonalne (ukryte siły stanowiące sferępodświadomości, a więc tego, co nas stanowi, ale czego o sobienie wiemy).
• Sztukanadrealistów nie była celem i sensem sam w sobie, była naukowądrogą poznania niezbadanych głębi człowieka, drogą równiedobrą jak wszystkie inne działania podejmowane w tym samym celu.
• Interesującejest to zaangażowanie surrealistów w przemiany społeczne, aż dosprzyjania postawom rewolucyjnym.
• Wieluz nich zapisało się do partii komunistycznej (lata 1925-32).
• Przewrótspołeczny pojmowali jednak inaczej, gdyż nie chodziło im opolityczny przewrót, a raczej o przewrót totalny, dokonany wświadomości społecznej.
• Chodziłoim o rewolucję świadomości i w niej widzieli nadzieje nazasadnicze zmiany w stosunkach międzyludzkich.
• Ichzwiązki z Francuzką Partią Komunistyczną były nietrwałe i pokilku latach doszło do zerwania.
• Surrealizmmiał od początku zasięg międzynarodowy, jego przedstawicielepochodzili z różnych krajów.
• Międzynarodowewystawy miały miejsce w:
  • Pradze(1933),
  • NowymJorku (1936),
  • Paryżu(1938 -70 artystów z 14 krajów)
  • Paryżu(1947,1959,1960).
• Ruchten wyniósł z kubizmu kolejne wnioski i uświadomienienieograniczonej wolności twórczej i możliwości kreowania przezartystę zupełnie nowej rzeczywistości.
• Byłspadkobiercą dadaizmu, oddziałał natomiast na niektóre kierunkiw sztuce po drugiej wojnie światowej np. na pop-art., minimal art.,happening, konceptualizm.